Kinderformularium

Gefluorideerd corticosteroïd met sterke glucocorticoïde eigenschappen; het mineralocorticoïde effect is te verwaarlozen.
Vanwege de lange biologische halfwaardetijd is dexamethason met name geschikt in gevallen waarin een continue glucocorticoïde werking is gewenst.

Farmacokinetiek bij kinderen

De volgende kinetische parameters zijn gevonden bij premature neonaten (Lugo et al. 1996).

	n=	Cmax (ng/ml)	t½ (h)	Cl (ml/kg/min)	Vd (l/kg)
< 27 wk GA	4	282,75	10,2	1,69	1,26
> 27 wk GA	5-8	221,48	4,87	7,58	2,19

Nog geen tweede medicijn geselecteerd.
Druk op ‘geneesmiddelen’ en vervolgens op om een geneesmiddel toe te voegen aan deze kolom.

Label dosisadvies Kinderformularium

Orale toepassing: On-label
Intraveneuze toepassing: indicatie hersenoedeem: on-label, overige indicaties: Off-label

Toon SmPC tekst Toon SmPC tekst

SmPC tekst

Tabletten: De doseringsbehoeften zijn wisselend en de dosering dient te worden geïndividualiseerd al naar de aard der aandoening en de reactie van de patiënt. algemeen volwassen en kinderen: 0,75-15 mg/dag Bij zuigelingen en kinderen zal de aanbevolen dosering in de regel lager moeten zijn, waarbij men beter let op de ernst der aandoening dan op de leeftijd en lichaamsgewicht kan afgaan.

Injectievloeistof:
hersenoedeem:
<35 kg: 20 mg, daarna 4 mg iedere 3 uur, dag 1-3, 4 mg iedere 6 uur dag 4, 2 mg iedere 6 uur dag 5, vervolgens verlagen met 1 mg/dag
>35 kg: 25 mg, daarna iedere 2 uur 4 mg dag 1-3, op dag 4 4 mg iedere 4 uur, op dag 5-8 iedere 6 uur 4 mg, vervolgens verlagen met 2 mg/dag.

Nog geen tweede medicijn geselecteerd.
Druk op ‘geneesmiddelen’ en vervolgens op om een geneesmiddel toe te voegen aan deze kolom.

Beschikbare toedieningsvormen/sterktes

Tablet 0,5 mg, 1,5 mg, 4 mg, 10 mg, 20 mg, 30 mg, 40 mg
Drank 0,1 mg/ml, 1 mg/ml
Capsule 2.5 mg, 4 mg, 10 mg, 15 mg, 20 mg, 25 mg, 30 mg, 35 mg, 40 mg
Oogdruppel 1 mg/ml (als dinatriumfosfaat) FNA
Inj.vlst. 1mg/ml, 3,8 mg/ml (Oradexon), 4 mg/ml, 10mg/ml, 20 mg/ml

Let op: de injectievloeistof CF bevat benzylalcohol (de 4 mg/ml ampul bevat 10,5 mg/ml benzylalcohol) en is niet geschikt voor toediening aan (premature) neonaten.

Overige info toediening/beschikbaarheid

Informatie over geneesmiddeltekorten

Nog geen tweede medicijn geselecteerd.
Druk op ‘geneesmiddelen’ en vervolgens op om een geneesmiddel toe te voegen aan deze kolom.

Doseringen

Behandeling van matig ernstig tot ernstige symptomen van COVID-19
Intraveneus Premature neonaten Zwangerschapsduur < 37 weken ^{[20] [21]} 0,075 mg/kg/dag in 1 dosis. Max: 3 mg/dag. Behandelduur: Maximaal 10 dagen Alleen bij patiënten waarbij zuurstoftoediening geïndiceerd is en met name bij noodzaak tot mechanische ventilatie a terme neonaat ^{[20] [21]} 0,075 mg/kg/dag in 1 dosis. Max: 3 mg/dag. Behandelduur: Maximaal 10 dagen Alleen bij patiënten waarbij zuurstoftoediening geïndiceerd is en met name bij noodzaak tot mechanische ventilatie 1 maand tot 18 jaar ^{[20] [21]} 0,15 mg/kg/dag in 1 dosis. Max: 6 mg/dag. Behandelduur: maximaal 10 dagen Alleen bij patiënten waarbij zuurstoftoediening geïndiceerd is en met name bij noodzaak tot mechanische ventilatie

Behandeling van matig ernstig tot ernstige symptomen van COVID-19

Intraveneus
- Premature neonaten Zwangerschapsduur < 37 weken
  ^{[20]
  
  [21]}
  - 0,075 mg/kg/dag in 1 dosis. Max: 3 mg/dag.
  - Behandelduur:
    Maximaal 10 dagen
  - Alleen bij patiënten waarbij zuurstoftoediening geïndiceerd is en met name bij noodzaak tot mechanische ventilatie
- a terme neonaat
  ^{[20]
  
  [21]}
  - 0,075 mg/kg/dag in 1 dosis. Max: 3 mg/dag.
  - Behandelduur:
    Maximaal 10 dagen
  - Alleen bij patiënten waarbij zuurstoftoediening geïndiceerd is en met name bij noodzaak tot mechanische ventilatie
- 1 maand tot 18 jaar
  ^{[20]
  
  [21]}
  - 0,15 mg/kg/dag in 1 dosis. Max: 6 mg/dag.
  - Behandelduur:
    maximaal 10 dagen
  - Alleen bij patiënten waarbij zuurstoftoediening geïndiceerd is en met name bij noodzaak tot mechanische ventilatie

Meningitis
Intraveneus 1 maand tot 18 jaar ^[1] 0,6 mg/kg/dag in 4 doses. Max: 40 mg/dag. Behandelduur: 4 dagen

Misselijkheid en braken bij chemotherapie
Oraal 1 maand tot 18 jaar ^[3] < 0,6 m2: 2 mg/dosis, 2 x daags ≥ 0,6 m2: 4 mg/dosis, 2 x daags Indien ondansetron/granisetron alleen onvoldoende werkzaam is en andere oorzaken van braken zijn uitgesloten. Starten voor cytostaticumtoediening. Intraveneus 1 maand tot 18 jaar ^[3] < 0,6 m2: 2 mg/dosis, 2 x daags ≥ 0,6 m2: 4 mg/dosis, 2 x daags Indien ondansetron en granisetron onvoldoende werkzaam zijn en andere oorzaken van braken zijn uitgesloten. Starten voor cytostaticumtoediening.

Misselijkheid en braken bij chemotherapie

Oraal
- 1 maand tot 18 jaar
  ^[3]
  - < 0,6 m2: 2 mg/dosis, 2 x daags
    ≥ 0,6 m2: 4 mg/dosis, 2 x daags
  - Indien ondansetron/granisetron alleen onvoldoende werkzaam is en andere oorzaken van braken zijn uitgesloten. Starten voor cytostaticumtoediening.
Intraveneus
- 1 maand tot 18 jaar
  ^[3]
  - < 0,6 m2: 2 mg/dosis, 2 x daags
    ≥ 0,6 m2: 4 mg/dosis, 2 x daags
  - Indien ondansetron en granisetron onvoldoende werkzaam zijn en andere oorzaken van braken zijn uitgesloten. Starten voor cytostaticumtoediening.

Misselijkheid en braken, postoperatief
Intraveneus 1 jaar tot 18 jaar ^[1] 0,1 mg/kg/dosis, éénmalig. Maximale dosering per gift: 4 mg/dosis.

Profylaxe post-detubatie stridor
Intraveneus Prematuren, Zwangerschapsduur < 37 weken ^{[6] [15]} Startdosering: Tenminste 4 uur vóór extubatie: 0,25 mg/kg/dosis, éénmalig. Onderhoudsdosering: 0,25 mg/kg/dosis 8 uur en 16 uur NA de eerste dosis ( 3 doses in totaal). a terme neonaat ^{[6] [15]} Startdosering: Tenminste 4 uur vóór extubatie: 0,25 mg/kg/dosis, éénmalig. Onderhoudsdosering: 0,25 mg/kg/dosis 8 uur en 16 uur NA de eerste dosis ( 3 doses in totaal). 1 maand tot 18 jaar en < 40 kg ^{[1] [5] [9] [11] [15] [18]} Vóór extubatie: 0,5 mg/kg/dosis zo nodig herhalen. Max: 40 mg/dag. 1 maand tot 18 jaar en ≥ 40 kg ^{[5] [9] [11] [15]} Vóór extubatie: 20 mg/dosis zo nodig herhalen. Max: 40 mg/dag.

Profylaxe post-detubatie stridor

Intraveneus
- Prematuren, Zwangerschapsduur < 37 weken
  ^{[6]
  
  [15]}
  - Startdosering: Tenminste 4 uur vóór extubatie: 0,25 mg/kg/dosis, éénmalig.
  - Onderhoudsdosering: 0,25 mg/kg/dosis 8 uur en 16 uur NA de eerste dosis ( 3 doses in totaal).
- a terme neonaat
  ^{[6]
  
  [15]}
  - Startdosering: Tenminste 4 uur vóór extubatie: 0,25 mg/kg/dosis, éénmalig.
  - Onderhoudsdosering: 0,25 mg/kg/dosis 8 uur en 16 uur NA de eerste dosis ( 3 doses in totaal).
- 1 maand tot 18 jaar en < 40 kg
  ^{[1]
  
  [5]
  
  [9]
  
  [11]
  
  [15]
  
  [18]}
  - Vóór extubatie: 0,5 mg/kg/dosis zo nodig herhalen. Max: 40 mg/dag.
- 1 maand tot 18 jaar en ≥ 40 kg
  ^{[5]
  
  [9]
  
  [11]
  
  [15]}
  - Vóór extubatie: 20 mg/dosis zo nodig herhalen. Max: 40 mg/dag.

Behandeling post-detubatie stridor
Intraveneus Prematuren Zwangerschapsduur < 37 weken 0,25 mg/kg/dosis, éénmalig zo nodig herhalen. a terme neonaat 0,25 mg/kg/dosis, éénmalig zo nodig herhalen. 1 maand tot 18 jaar en < 40 kg ^[9] 0,5 mg/kg/dosis, éénmalig zo nodig herhalen. Max: 40 mg/dag. 1 maand tot 18 jaar en ≥ 40 kg ^[9] 20 mg/dosis, éénmalig zo nodig herhalen. Max: 40 mg/dag.

Dexamethason suppressie test, kort
Oraal 1 maand tot 18 jaar ^[1] 0,58 mg/m²/dosis, éénmalig. Eénmalige dosis toedienen om 23.00 uur, dosis naar boven afronden op 0,25 mg. Plasmaconcentratie meten om 08.00 uur.

Dexamethason suppressie test, lang
Oraal 1 maand tot 18 jaar ^[1] 2 mg/dag in 4 doses. Alternatief 2 mg/1,73m2 gedurende 2 dagen in overleg met endocrinoloog

Stressdosering indien orale toediening in thuissituatie niet mogelijk is.
Intramusculair a terme neonaat ^[1] 1 mg/dosis, éénmalig. Zie waarschuwingen en voorzorgen voor omschrijving stress situaties 1 maand tot 1 jaar ^[1] 1 mg/dosis, éénmalig. Zie waarschuwingen en voorzorgen voor omschrijving stress situaties 1 jaar tot 6 jaar ^[1] 2 mg/dosis, éénmalig. Zie waarschuwingen en voorzorgen voor omschrijving stress situaties ≥ 6 jaar ^[1] 4 mg/dosis, éénmalig. Zie waarschuwingen en voorzorgen voor omschrijving stress situaties

Stressdosering indien orale toediening in thuissituatie niet mogelijk is.

Intramusculair
- a terme neonaat
  ^[1]
  - 1 mg/dosis, éénmalig.
  - Zie waarschuwingen en voorzorgen voor omschrijving stress situaties
- 1 maand tot 1 jaar
  ^[1]
  - 1 mg/dosis, éénmalig.
  - Zie waarschuwingen en voorzorgen voor omschrijving stress situaties
- 1 jaar tot 6 jaar
  ^[1]
  - 2 mg/dosis, éénmalig.
  - Zie waarschuwingen en voorzorgen voor omschrijving stress situaties
- ≥ 6 jaar
  ^[1]
  - 4 mg/dosis, éénmalig.
  - Zie waarschuwingen en voorzorgen voor omschrijving stress situaties

Afbouwschema
Oraal 1 maand tot 18 jaar ^[1] Afbouwen bij gebruik langer dan 10 dagen 0,5 mg dexamethason komt overeen met ca 15 mg hydrocortison (4 mg met 120 mg). Bij langer gebruik dexamethason afbouwen tot 4 mg/dag, dan omzetten op hydrocortison(of 30 mg prednison) en afbouwen volgens schema hydrocortison dan wel prednison.

Laryngitis subglottica (pseudokroep)
Oraal 3 maanden tot 18 jaar ^[2] 0,15 - 0,6 mg/kg/dosis, éénmalig. Maximale dosering per gift: 15 mg/dosis. Zo nodig na onvoldoende respons na 24-48 uur een tweede gift overwegen

Hersenoedeem
Intraveneus 1 maand tot 18 jaar en < 35 kg ^{[1] [19]} Startdosering: 20 mg/dosis; Volgende doses: Dag 1-3: 32 mg/dag in 8 doses Dag 4: 16 mg/dag in 4 doses Dag 5: 8 mg/dag in 4 doses Dag 6 en verder: dosis elke dag met 1 mg/dag verlagen 1 maand tot 18 jaar en ≥ 35 kg ^[19] Start: 25 mg/dosis; Volgende doses: Dag 1-3: 48 mg/dag in 12 doses Dag 4: 24 mg/dag in 6 gdoses Dag 5-8: 16 mg/dag in 4 doses Dag 9 en verder: dosis elke dag met 2 mg/dag verlagen

Hersenoedeem

Intraveneus
- 1 maand tot 18 jaar en < 35 kg
  ^{[1]
  
  [19]}
  - Startdosering: 20 mg/dosis;
    Volgende doses:
    Dag 1-3: 32 mg/dag in 8 doses
    Dag 4: 16 mg/dag in 4 doses
    Dag 5: 8 mg/dag in 4 doses
    Dag 6 en verder: dosis elke dag met 1 mg/dag verlagen
- 1 maand tot 18 jaar en ≥ 35 kg
  ^[19]
  - Start: 25 mg/dosis;
    Volgende doses:
    Dag 1-3: 48 mg/dag in 12 doses
    Dag 4: 24 mg/dag in 6 gdoses
    Dag 5-8: 16 mg/dag in 4 doses
    Dag 9 en verder: dosis elke dag met 2 mg/dag verlagen

Chronische longziekte (CLD)
Intraveneus Prematuren, Zwangerschapsduur < 28 weken ^{[4] [7] [8] [13] [14] [16] [17]} Startdosering: Dag 1-3: 0,2 mg/kg/dag in 2 doses. Daarna, afhankelijk van respons, kiezen voor kort of lang schema: KORT SCHEMA: Dag 4 en 5: 0,1 mg/kg/dag in 2 doses. Dag 6 en 7: 0,05 mg/kg/dag in 2 doses. LANG SCHEMA: Dag 4,5 en 6: 0,15 mg/kg/dag in 2 doses. Dag 7-10: 0,1 mg/kg/dag in 2 doses. Dag 11-14: 0,05 mg/kg/dag in 2 doses.

Chronische longziekte (CLD)

Intraveneus
- Prematuren, Zwangerschapsduur < 28 weken
  ^{[4]
  
  [7]
  
  [8]
  
  [13]
  
  [14]
  
  [16]
  
  [17]}
  - Startdosering: Dag 1-3: 0,2 mg/kg/dag in 2 doses.
    Daarna, afhankelijk van respons, kiezen voor kort of lang schema:
    
    KORT SCHEMA:
    Dag 4 en 5: 0,1 mg/kg/dag in 2 doses.
    Dag 6 en 7: 0,05 mg/kg/dag in 2 doses.
    
    LANG SCHEMA:
    Dag 4,5 en 6: 0,15 mg/kg/dag in 2 doses.
    Dag 7-10: 0,1 mg/kg/dag in 2 doses.
    Dag 11-14: 0,05 mg/kg/dag in 2 doses.

Nog geen tweede medicijn geselecteerd.
Druk op ‘geneesmiddelen’ en vervolgens op om een geneesmiddel toe te voegen aan deze kolom.

Nierfunctiestoornissen bij kinderen > 3 maanden

GFR ≥10 ml/min/1.73m2: aanpassing van de dosering is niet nodig.

GFR <10 ml/min/1.73m2: een algemeen advies kan niet worden gegeven.

Nog geen tweede medicijn geselecteerd.
Druk op ‘geneesmiddelen’ en vervolgens op om een geneesmiddel toe te voegen aan deze kolom.

Bijwerkingen bij kinderen

Hyperglycemie, ritmestoornissen.
Bij langdurig gebruik van suprafysiologische doseringen: groeiremming en osteoporose, naast maagdarmulcera, verminderde afweer tegen infecties, vetzucht en onderdrukking van de hypothalamus-hypofyse bijnieras. Intracraniële drukverhoging met papiloedeem (pseudotumor cerebri), vooral bij kinderen tijdens of kort na snelle onttrekking.
Retinopathie bij prematuren.
Hypertrofische cardiomyopathie bij premature zuigelingen. Bij een vroege behandeling (binnen 96 uur na de geboorte) met dexamethason in een startdosering van 0,25 mg/kg lichaamsgewicht 2×/dag bij prematuren met een chronische longziekte, zijn bijwerkingen op de lange termijn op de neurologische ontwikkeling gevonden.

Bijwerkingen algemeen Bron: ZorgInstituut Nederland - Farmacotherapeutisch Kompas

Vocht- en elektrolytenevenwicht: natrium- en vochtretentie, hartfalen bij daarvoor gevoelige patiënten, kaliumverlies, hypokaliëmische alkalose, hypertensie en verhoogde calciumuitscheiding.

Bewegingsapparaat: spierzwakte en spieratrofie (steroïdmyopathie), osteoporose met kans op compressiefracturen van de wervels of pathologische fracturen, aseptische botnecrose (vooral van de femur- en humeruskoppen), peesruptuur (vooral van de Achillespees), tendinitis. Intra-articulaire toediening: na herhaalde injecties kan pijnloze destructie van het gewricht gelijkend op artropathie van Charcot optreden.

Maag-darmstelsel: ulcus pepticum met meer kans op bloeding en (gemaskeerde) perforatie, pancreatitis, oesofagitis, misselijkheid en opgezette buik.

Huid: vertraagde wondgenezing, dunne kwetsbare huid, rode striae, erytheem van het gezicht, toegenomen transpiratie, verminderde respons bij huidtesten, acne, allergische reacties zoals urticaria en een versnelde groei van Kaposi-sarcoom (waarschijnlijk reversibel). Hypopigmentatie en atrofie op de plaats van injectie.

Hematologische effecten: petechiën en ecchymose, erytro- en granulocytose, lymfo- en eosinopenie, trombo-embolie.

Neurologische effecten: intracraniële drukverhoging met papiloedeem (pseudotumor cerebri), vooral bij kinderen tijdens of kort na snelle onttrekking, convulsies, vertigo en hoofdpijn.

Endocriene effecten: menstruatiestoornissen, erectiestoornis, hirsutisme, ontstaan van het Cushingsyndroom, belemmering van de groei bij kinderen, remming van hypothalamus-hypofyse-bijnierschorssysteem, met kans op bijnierschorsinsufficiëntie ten tijde van stress (zoals trauma, operatie en ziekte), verminderde glucosetolerantie, waardoor latente diabetes mellitus manifest kan worden.

Oog: papiloedeem, subcapsulaire lenscataracten, glaucoom, exoftalmie, retinopathie bij prematuren, chorioretinopathie, wazig zien.

Psychische reacties: variërend van euforie, slapeloosheid, angst, stemmingswisselingen, persoonlijkheidsveranderingen en ernstige depressie tot duidelijke verschijnselen van psychose. Ook kunnen bestaande emotionele instabiliteit en psychotische neigingen verergeren.

Stofwisseling: negatieve stikstofbalans door eiwitafbraak, gewichtstoename, centripetale vetzucht (gelaat, romp) versterkt door toegenomen eetlust (te beperken door dieetmaatregelen).

Overige: verhoogde gevoeligheid voor infecties (vooral bij hoge dosering). Overgevoeligheidsreacties (waaronder bronchospasmen, glottis-oedeem, urticaria en anafylaxie), hik. Hypertrofische cardiomyopathie bij premature zuigelingen. Tumorlysissyndroom bij de behandeling van hematologische maligniteiten (al dan niet in combinatie met andere chemotherapeutica).

Na langdurige therapie kan staken van de toediening van corticosteroïden een corticosteroïdonthoudingssyndroom tot gevolg hebben, begeleid door koorts, myalgie, artralgie en malaise; dit kan zelfs zonder tekenen van bijnierschorsinsufficiëntie optreden.

Bij een vroege behandeling (binnen 96 uur na de geboorte) met dexamethason in een startdosering van 0,25 mg/kg lichaamsgewicht 2×/dag bij prematuren met een chronische longziekte, zijn bijwerkingen op de lange termijn op de neurologische ontwikkeling gevonden.

Meld bijwerkingen bij kinderen altijd bij Lareb

Bij kinderen worden veel geneesmiddelen off-label gebruikt. Alle ervaringen zijn belangrijk om te melden om zo meer kennis te verzamelen en te delen
Ook wanneer u niet zeker weet of de bijwerking echt door het geneesmiddel komt

Meld hier

Nog geen tweede medicijn geselecteerd.
Druk op ‘geneesmiddelen’ en vervolgens op om een geneesmiddel toe te voegen aan deze kolom.

Contraindicaties bij kinderen

Injectievloeistof met benzylalcohol: prematuren en neonaten.

Contra-indicatie algemeen Bron: ZorgInstituut Nederland - Farmacotherapeutisch Kompas

Systemische therapie:

ulcus ventriculi en ulcus duodeni;
acute infectieuze processen, vooral virusinfecties en systemische schimmelinfecties;
parasitaire infecties, tropische worminfecties;

Lokale therapie:

infectie van de plaats van aandoening, bv. septische artritis ten gevolge van gonorroe of tuberculose;
bacteriëmie of systemische schimmelinfecties;
instabiliteit van het gewricht.

Injectievloeistof met benzylalcohol: prematuren en neonaten.

Waarschuwingen en voorzorgen bij kinderen

De groei en ontwikkeling van zuigelingen en kinderen nauwlettend volgen bij langdurig gebruik van corticosteroïden; om groeiremming te voorkomen streven naar een alternerende dosering. Waterpokken en mazelen kunnen bij niet-immune patiënten die corticosteroïden gebruiken een ernstiger en zelfs fataal beloop hebben; blootgestelde patiënten dienen zich direct onder medische behandeling te stellen.

Let op: de injectievloeistof CF bevat benzylalcohol (de 4 mg/ml ampul bevat 10,5 mg/ml benzylalcohol) en is niet geschikt voor toediening aan (premature) neonaten.

Lichte stress: niet lekker, hangerig, temperatuur <38,0 C, kortdurende lichamelijke inspanning
Matige stress: lichte temperatuurverhoging tussen 38.0-39.0 graden C, milde griep.infectie, vaccinatie, verdoving (tandarts). Ook psychische stress (toets, examen) of ernstige lichamelijke inspanning kan in uitzonderingsgevallen een reden zijn om de substitutiedosis tijdelijk te verhogen naar een 2-3 voudige dosis. De temperatuur is niet altijd een goede parameter om stress te beoordelen
Ernstige stress: Temperatuur >39 graden C, braken, diarree, ernstig ziek, ongeval, operatie, narcose (zie voor peri-operatief beleid monografie prednison)

De beschikbare gegevens wijzen op bijwerkingen op lange termijn op de neurologische ontwikkeling van premature baby’s met een chronische longziekte bij gebruik van een vroege behandeling (<96 uur) dexamethason met een startdosering van 0,25 mg/kg tweemaal per dag.

Na toediening aan prematuren is hypertrofische cardiomyopathie gemeld. Daarom een passende diagnostische beoordeling en bewaking van de hartfunctie en -structuur uitvoeren.

Waarschuwingen en voorzorgen algemeen Bron: ZorgInstituut Nederland - Farmacotherapeutisch Kompas

Controles en profylaxe: Pas de behandeling aan voor de individuele patiënt, incl. controle van gewicht, bloeddruk en elektrolyten. Bij chronisch gebruik van glucocorticoïden is regelmatige oogheelkundige controle gewenst, vanwege de kans op cataract en glaucoom. Bij risicofactoren voor maagcomplicaties kan profylactisch gebruik van een maagbeschermer noodzakelijk zijn.

Geef osteoporoseprofylaxe bij gebruik van glucocorticoïden met een verwachte duur > 3 maanden, afhankelijk van de dosis; bij een dosis van ≥ 2 mg dexamethason/dag aan alle patiënten en bij een dosis van 1–2 mg dexamethason/dag aan mannen ≥ 70 jaar en postmenopauzale vrouwen. Bij mannen < 70 jaar en premenopauzale vrouwen bij een dosis van 1–2 mg dexamethason/dag (> 3 maanden) wordt een DXA-scan geadviseerd, en zo nodig behandeling gestart. Zie de NHG- en CBO-richtlijn m.b.t. fractuurpreventie.

Endocriene effecten: Langdurige behandeling kan resulteren in onderdrukking van de HPA-as (steroïdgeïnduceerde bijnierschorsinsufficiëntie). Om acute adrenale insufficiëntie te voorkomen, de corticosteroïdbehandeling altijd geleidelijk afbouwen, verspreid over weken of maanden naargelang de dosis en de duur van de behandeling. Bij stress (operatie, trauma, infectie) tijdens en ook nog gedurende een halfjaar ná een langdurige behandeling kan een tijdelijke dosisverhoging ofwel opnieuw behandelen met corticosteroïden noodzakelijk zijn.

Immunosuppressieve effecten: Bij gebruik van glucocorticoïden bestaat een verhoogde gevoeligheid voor infectie met maskering van de klinische verschijnselen van infectie en ontsteking. Bij bacteriële infecties zo mogelijk eerst de verwekker(s) bepalen en de infectie behandelen alvorens met de toediening van glucocorticoïden te beginnen. Latente infecties veroorzaakt door bijvoorbeeld Mycobacterium, Pneumocystis jiroveci, Strongyloides en Entamoeba histolytica kunnen manifest worden. Waterpokken en mazelen kunnen bij niet-immune patiënten een ernstiger en zelfs fataal beloop hebben; blootgestelde patiënten direct onder medische behandeling stellen.

Comorbiditeit: Gebruik glucocorticoïden terughoudend bij aspecifieke colitis ulcerosa, als de kans op een dreigende perforatie, abces of andere pyogene infectie bestaat. Wees ook terughoudend bij diverticulitis, recente darmanastomosen, peptisch ulcus in de voorgeschiedenis, latente tuberculose, eerder door glucocorticoïd teweeggebrachte myopathie, gestoorde leverfunctie, nierinsufficiëntie, hypothyroïdie, diabetes mellitus, hypertensie, hartfalen, recent myocardinfarct, osteoporose, epilepsie, psychiatrische anamnese, glaucoom en oculaire herpes vanwege een mogelijke perforatie van de cornea. Wees voorzichtig bij (vermoedelijke) feochromocytoom, omdat feochromocytoomcrisis is gemeld na toediening van systemische corticosteroïden.

Acute, gegeneraliseerde myopathie van oculaire en respiratoire spieren, eventueel leidend tot tetraplegie, is beschreven tijdens gebruik van hoge doses glucocorticoïden, meestal bij bestaande afwijkingen in de neuromusculaire transmissie (bv. myasthenia gravis) of bij gelijktijdige behandeling met neuromusculaire blokkers. Na staken van de behandeling kan het herstel enkele weken tot jaren duren.

Bij behandeling van hematologische maligniteiten (al dan niet in combinatie met andere chemotherapeutica) is tumorlysissyndroom (TLS) gemeld. Patiënten met veel kans op TLS nauwlettend controleren en passende voorzorgsmaatregelen nemen.

De groei en ontwikkeling van kinderen nauwlettend volgen bij langdurig gebruik van glucocorticoïden; om groeiremming te voorkomen streven naar een alternerende dosering.

Na toediening aan prematuren is hypertrofische cardiomyopathie gemeld. Daarom een passende diagnostische beoordeling en bewaking van de hartfunctie en -structuur uitvoeren.

Anafylactische reacties zijn voorgekomen bij behandeling met parenterale glucocorticoïden. Daarom vóór toediening de aangewezen voorzorgsmaatregelen nemen, in het bijzonder wanneer de patiënt eerder allergisch reageerde op een geneesmiddel.

I.m.-injectie niet toepassen bij immuungemedieerde trombocytopenie.

Nog geen tweede medicijn geselecteerd.
Druk op ‘geneesmiddelen’ en vervolgens op om een geneesmiddel toe te voegen aan deze kolom.

Interacties Bron: KNMP/Informatorium Medicamentorum

Dexamethason induceert CYP3A4 en is substraat voor CYP3A4 en P-gp.

Relevant:
Dexamethason verlaagt de concentratie van: caspofungine, bepaalde HIV-middelen (cobicistat, efavirenz, etravirine, maraviroc, nevirapine, HIV-proteaseremmers, rilpivirine) en voriconazol. Bij voriconazol is de interactie relevant bij gebruik van een week of langer van hoge doses dexamethason (5 mg/dag of hoger).

Niet relevant:
Toename dexamethason: de concentratie stijgt door (fos)aprepitant en netupitant.

Dexamethason verlaagt de concentratie van: praziquantel.

Niet beoordeeld:
De diagnostische test (op het syndroom van Cushing) kan worden verstoord door efedrine, hoge doses oestrogenen en enzyminducerende stoffen.

Interacties corticosteroiden algemeen:

Afname corticosteroïden: de concentratie van bepaalde corticosteroïden (cortison, deflazacort, dexamethason, fludrocortison, hydrocortison, methylprednisolon, prednisolon, prednison) daalt door krachtige CYP3A4-inductoren. De interactie is niet relevant bij kortdurend gebruik van het corticosteroïd, zoals een stootkuur of in een chemokuur.

Overig effect: glucocorticoïden (behalve fludrocortison) kunnen de ulcerogene werking van NSAID's versterken. Het risico op een peptisch ulcus neemt toe bij hogere leeftijd, hogere doses van NSAID's en chronisch gebruik van NSAID's. Preventieve maatregelen moeten worden overwogen.

Glucocorticoïden (behalve fludrocortison) kunnen het risico op tendinitis en (achilles)peesruptuur ten gevolge van een fluorchinolon verhogen. Het risico hierop neemt toe bij leeftijd 60 jaar en ouder en verminderde nierfunctie.

Het effect van VKA's kan worden versterkt door hoge doses glucocorticosteroïden (behalve budesonide, fludrocortison en triamcinolon(hex)acetonide).

Levende vaccins: vaccinatie met levende micro-organismen tijdens immunosuppressieve therapie kan een gegeneraliseerde infectie veroorzaken. De combinatie wordt bij voorkeur vermeden; dit geldt zolang het corticosteroïd immunosuppressie veroorzaakt, met name bij systemisch gebruik langer dan 2 weken, echter niet bij substitutie en niet bij lokale toepassing (behalve bij grote oppervlakken onder occlusie).

Niet-levende vaccins: tijdens gebruik van immunosuppressiva kunnen vaccinaties met gedode verwekker of afgeleid antigeen minder effectief zijn door een verminderde immuunrespons. In sommige gevallen kan het vaccin herhaald worden toegediend of kan een titerbepaling worden gedaan.

De werking van immunocyanine kan worden verminderd.

Geen interactie:
In de literatuur is onvoldoende onderbouwing voor interactie met allergenen.

Niet beoordeeld:
Toename glucocorticoïden: isoniazide kan het levermetabolisme van glucocorticoïden remmen; andersom kunnen corticosteroïden de isoniazideconcentratie verlagen.

Ketoconazol kan het metabolisme van glucocorticoïden remmen.

Oestrogenen kunnen het effect van corticosteroïden versterken.

Glucocorticoïden kunnen de concentratie verminderen van: salicylaten (versnelling eliminatie).

Hoge doses corticosteroïden kunnen de werking van perifeer werkende spierrelaxantia verminderen en het risico op myopathie verhogen.

Glucocorticoïden kunnen de respons op somatropine verminderen.

Door het hyperglykemische effect kan de behoefte aan bloedglucoseverlagende middelen toenemen.

Combinatie met lisdiuretica, thiazidediuretica of amfotericine B kan leiden tot kaliumdepletie.

Bij combinatie met ciclosporine kan de ciclosporinespiegel toenemen en de klaring van corticosteroïden afnemen.

Nog geen tweede medicijn geselecteerd.
Druk op ‘geneesmiddelen’ en vervolgens op om een geneesmiddel toe te voegen aan deze kolom.

MINERALOCORTICOIDEN
	Fludrocortison Florinef, Fludrace	H02AA02

GLUCOCORTICOIDEN
	Deflazacort	H02AB13
	Hydrocortison Hydrocortison oraal, IV; Solu-Cortef, Acecort, Alkindi	H02AB09
	Methylprednisolon Solu-medrol	H02AB04
	Prednisolon	H02AB06
	Triamcinolon Kenacort A, Lederspan	H02AB08

Nog geen tweede medicijn geselecteerd.
Druk op ‘geneesmiddelen’ en vervolgens op om een geneesmiddel toe te voegen aan deze kolom.

Referenties

Rademaker C.M.A. et al, Geneesmiddelen-Formularium voor Kinderen, 2007
ZorgInstituut Nederland, Farmacotherapeutisch Kompas (Eigenschappen, Contra-Indicaties, Bijwerkingen, Waarschuwingen en Voorzorgen), Geraadpleegd 11-02-2019
Informatorium Medicamentorum, Interacties, Geraadpleegd 12-1-2023
Bjornson CL, et al, Croup., Lancet, 2008, Jan 26;371(9609), 329-39
SKION, Werkboek supportive Care, www.skion.nl, Updateb 29-11-2016
Werkgroep Neonatale Farmacologie NVK sectie Neonatologie, Expert opinie, 28 maart 2018
Baranwal, A. et al, Dexamethasone pretreatment for 24 h versus 6 h for prevention of postextubation airway obstruction in children: a randomized double-blind trial." , Intensive Care Med , 2014, 40 (9), 1285-94
Couser, RJ et al, Effectiveness of dexamethasone in preventing extubation failure in preterm infants at increased risk for airway edema, J Pediatr, 1992, 121(4), 591-6
Cuna, A. et al, A comparison of 7-day versus 10-day course of low-dose dexamethasone for chronically ventilated preterm infants, J Perinatol , 2017, 37 (3):, 301-5
Doyle, L. W. et al, Low-dose dexamethasone facilitates extubation among chronically ventilator-dependent infants: a multicenter, international, randomized, controlled trial., Pediatrics, 2006, 117 (1), 75-83
Khemani, R.G. et al, Corticosteroids for the prevention and treatment of post-extubation stridor in neonates, children and adults, Cochrane Database Syst, 2009, Rev (3), Cd001000
Lugo, R. A. et al, Pharmacokinetics of dexamethasone in premature neonates." , Eur J Clin Pharmacol , 1996, 49(6), 477-83
Lukkassen, I. M. et al, Dexamethasone reduces reintubation rate due to postextubation stridor in a high-risk paediatric population, Acta Paediatr, 2006, 95 (1), 74-6
Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde, Werkboek Kindernefrologie, www.nvk.nl, 2010
Onland, W. et al, Systemic corticosteroid regimens for prevention of bronchopulmonary dysplasia in preterm infants., Cochrane Database Syst , 2017, Rev 1, Cd010941
Poets, C. F. et al, Prevention of bronchopulmonary dysplasia in extremely low gestational age neonates: current evidence, Arch Dis Child Fetal Neonatal Ed, 2018, 103 (3), F285-f291
Veldhoen, E. S. et al, Post-extubation stridor in Respiratory Syncytial Virus bronchiolitis: Is there a role for prophylactic dexamethasone?" , PLoS One, 2017, 12 (2), e0172096
Walther, F.J. et al, Adrenal suppression and extubation rate after moderately early low-dose dexamethasone therapy in very preterm infants." , Early Hum Dev , 2003, 74(1), 37-45
Yates, H. L. et al, Minidex: very low dose dexamethasone (0.05 mg/kg/day) in chronic lung disease., Arch Dis Child Fetal Neonatal, 2011, Ed 96 (3), F190-4
Anene, O, Dexamethasone for the prevention of postextubation airway obstruction: a prospective, randomized, double-blind, placebo-controlled trial, Crit Care Med , 1996, 24(10), 1666-9
Centrafarm B.V, SmPC Dexamethason injectievloeistof 20 mg/ml (RVG 55091) 10-09-2019, www.geneesmiddeleninformatiebank.nl
SWAB in samenwerking met het CIB, NVZA, NVMM, NVII, NVIC, NVK en NVALT, Medicamenteuze behandelopties bij patiënten met COVID-19 (infecties met SARS-CoV-2), July, 10. 2020
Children's Hospital of the KIngs Daughters (CHKD), Treatment Guideline for COVID-19 in children, https://www.chkd.org/uploadedFiles/Documents/COVID-19/CHKD%20COVID%2019%20treatment%20guideline.pdf,, 08-07-2020, version 2.5

Nog geen tweede medicijn geselecteerd.
Druk op ‘geneesmiddelen’ en vervolgens op om een geneesmiddel toe te voegen aan deze kolom.

Wijzigingen

31 juli 2020 08:49: De wetenschappelijke literatuur over de toepassing van dexamethason in neonaten voor preventie of behandeling van post detubatie stridor is opnieuw beoordeeld in het kader van het NEODOSE project. Dit heeft geleid tot de splitsing van de indicatie post-detubatie stridor in preventie van post-detubatie stridor en behandeling van postdetubatie stridor.
31 juli 2020 08:49: In navolging op de bepaling van consensus ten aanzien van de toepassing van dexamethason bij (premature) neonaten is de wetenschappelijke literatuur beoordeeld in het kader van het NEODOSE project. Dit heeft geleid tot een aanpassing van het doseeradvies bij reactief tube oedeem.
31 juli 2020 08:49: Doseeradvies voor chronische beademing bij BPD toegevoegd op basis van expert opinie van de werkgroep neonatale farmacologie
31 juli 2020 08:49: Een doseeradvies voor post-detubatie stridor bij premature en aterme neonaten is aangepast/toegevoegd op basis van de expert opinie van de werkgroep neonatale farmacologie
08 januari 2018 13:41: Reden van verwijderen bezoekers
06 juli 2017 16:00: Wijziging dosering obv Skion werkboek supportive care
18 oktober 2016 08:42: Verschillende lage sterktes capsules/tabletten als beschikbare toedieningsvorm toegevoegd
19 juni 2015 13:58: Maximale dosering (volwassen dosering) toegevoegd