Nitrofurantoine

Stofnaam
Nitrofurantoine
Merknaam
Furabid, Furadantine MC
ATC code
J01XE01
Doseringen
Nierfunctiestoornissen

Produkten, hulpstoffen, toediening en tekorten
Bijwerkingen
Contraindicaties
Waarschuwingen en voorzorgen

Interacties

Voor ouders op Apotheek.nl
Eigenschappen (PD/PK)

Registratiestatus
Middelen uit dezelfde ATC groep
Referenties
Versiebeheer

Eigenschappen Bron: ZorgInstituut Nederland - Farmacotherapeutisch Kompas

Nitrofurantoïne behoort tot de nitrofuranen. Het wordt in de bacteriële cel gereduceerd tot reactieve tussenproducten. Deze remmen een aantal enzymen die een rol spelen in het energiemetabolisme van de bacterie, zoals de Krebs-cyclus. Hierdoor onderbreken ze de energieaanvoer die nodig is voor normale groei en instandhouding van de bacterie. Ook binden tussenproducten zich op diverse plaatsen van de ribosomen, wat leidt tot een verstoring van de bacteriële eiwitsynthese. Therapeutisch actieve concentraties worden alleen bereikt in de urine; de meeste activiteit is in zure urine, bij een pH van > 8 gaat het grootste deel van de antibacteriële activiteit verloren. Het antibacteriële spectrum omvat het merendeel van de urinewegpathogenen, waaronder zowel Gram-positieve als Gram-negatieve bacteriën. Resistentie kan voorkomen bij langdurige behandeling met nitrofurantoïne. Verminderde gevoeligheid is waargenomen bij ESBL-producerende darmbacteriën. Kruisresistentie tussen nitrofurantoïne en andere antibioticaklassen is niet waargenomen.

Doorgaans gevoelig zijn: Escherichia coli, Enterococcus faecalis, Staphylococcus aureus, Staphylococcus epidermidis en Staphylococcus saprophyticus.

Een verworven resistentie kan een probleem zijn bij: Citrobacter spp., Enterobacter spp., Klebsiella spp. en Raoultella spp.

Doorgaans ongevoelig zijn: Morganella spp.

Inherent resistent zijn: Proteus spp., Pseudomonas spp. en Serratia spp.

Het in de capsule met gereguleerde afgifte aanwezige nitrofurantoïnemonohydraat vormt bij blootstelling aan maag- en darmsappen een gel, waaruit het actieve bestanddeel geleidelijk vrijkomt.

Farmacokinetiek bij kinderen

Geen gegevens beschikbaar omtrent farmacokinetiek van dit middel bij kinderen.

Label dosisadvies Kinderformularium

Behandeling ongecompliceerde urineweginfectie:
< 5 jr: Off-label
> 5 jr: On-label
Profylaxe urineweginfectie:
< 12 jaar: Off-label
> 12 jaar: On-label

Toon SmPC tekst Toon SmPC tekst

SmPC tekst

Behandeling van acute cystitis:
>12 jaar: 50 mg 4x per dag.
Bij meisjes van 5 tot 12 jaar; 3-6 mg/kg lichaamsgewicht per dag verdeeld over 4 doses;
Behandeling van recidiverende cystitis:
>12 jaar: 50-100 mg 1x per dag gewoonlijk ’s avonds voor het slapen gaan.
Kortdurende profylaxe bij ingrepen aan urinewegen:
>12 jaar: 50 mg 4 dd op dag van ingreep en gedurende 3 dagen daarna

Beschikbare toedieningsvormen/sterktes

Caps. met gereguleerde afgifte 100 mg
Capsule 50 mg, 100 mg
Suspensie 10 mg/ml FNA (deels microkristallijn)
Suspensie 5 mg/ml, 10 mg/ml (deels microkristallijn)
Minitablet 7,5 mg (3,5 mm doorsnede)

Macrokristallijn Combinatie macrokristallijn (25%) en microkristallijn
  • Nitrofurantoïne Aurobindo MC 50 mg capsules
  • Furadantine MC 50 mg capsules
  • Nitrofurantoine Mylan 50 mg, 100 mg capsules
  • Nitrofurantoine Focus care 50 mg, 100 mg capsules

 
  • Foragen 100 mg harde capsules MGA
  • Furabid, capsules met gereguleerde afgifte 100 mg
  • Nitrofurantoine Adalvo 100 mg harde capsules MGA

 

Overige info toediening/beschikbaarheid

Informatie over geneesmiddeltekorten

Doseringen

Behandeling ongecompliceerde urineweginfectie
  • Oraal
    • 1 maand tot 18 jaar
      [1] [5] [8]
      • Macrokristallijne formulering: 5 - 6 mg/kg/dag in 4 doses. Max: 200 mg/dag.
    • Capsule met gereguleerde afgifte, hard
      • ≥ 12 jaar
        [10]
        • 200 mg/dag in 2 doses.
Profylaxe van recidiverende urineweginfecties
  • Oraal
    • 1 maand tot 18 jaar
      [3] [4] [6] [7] [8] [9] [11]
      • Macrokristallijne formulering: 2 mg/kg/dag in 1 dosis. Max: 100 mg/dag.
      • Behandelduur:

        6 maanden

        Uitsluitend langer dan 6 maanden behandelen  na een zorgvuldige afweging van de baten  en risico's ( antibioticaresistentie en ernstige bijwerkingen (m.n. lever- en longtoxiciteit))

      • Advies inname/toediening:

        's Avonds innemen.

Kortdurende profylaxe bij ingrepen aan de urinewegen (katheterisatie of diagnostiek)
  • Oraal
    • ≥ 12 jaar
      [8]
      • Macrokristallijne formulering: 200 mg/dag in 4 doses.

Nierfunctiestoornissen bij kinderen > 3 maanden

Aanpassingen als volgt:

GFR 50-80 ml/min/1.73 m2
Aanpassing niet nodig
GFR 30-50 ml/min/1.73 m2
Aanpassing is niet nodig, maar nitrofurantoine is mogelijk minder effectief, omdat de uitscheiding verminderd is, waardoor de concentratie in de urine lager is
GFR 10-30 ml/min/1.73 m2
Gecontraindiceerd
GFR < 10 ml/min/1.73 m2
Gecontraindiceerd
Klinische gevolgen

Door cumulatie in bloed en weefsel kan perifere neuropathie optreden. Paresthesieën (met tintelingen of een doof gevoel) en zwakte zijn gemeld, meestal enkele dagen na start van de behandeling. In dat geval de behandeling staken. Soms leidt dit tot perifere polyneuropathie, meestal binnen 2 maanden. Het kan irreversibel zijn en zelfs fataal aflopen. Nitrofurantoïne wordt geconcentreerd in de urine, waardoor daar bactericide concentraties ontstaan. Bij creatinineklaring kleiner dan 50 ml/min wordt deze bactericide concentratie al kleiner en bij een klaring kleiner dan 30 ml/min wordt er geen bactericide concentratie in urine bereikt, met als gevolg therapeutisch falen.

Bij Dialyse

Gecontraïndiceerd

Bijwerkingen bij kinderen

Gastro-intestinale bijwerkingen komen het meeste voor. Bij kinderen kunnen bijwerkingen minder frequent voorkomen dan bij volwassenen. Dit wellicht vanwege de lagere doseringen en het ontbreken van co-morbiditeit/co-medicatie. Paresthesieen. Tevens kan er perifere neuropathie, die ernstig of irreversibel kan zijn, voorkomen (meestal binnen 2 maanden). Dit kan levensbedreigend zijn. De behandeling dient dan onmiddellijk gestaakt te worden.

Bijwerkingen algemeen Bron: ZorgInstituut Nederland - Farmacotherapeutisch Kompas

Zeer vaak (> 10%): superinfectie door schimmels of resistente bacteriën (bv. Pseudomonas) in het urogenitale stelsel. Benigne intracraniële hypertensie. (Kortdurende) alopecia.

Zelden (0,01–0,1%): collaps, cyanose. Cholestatische icterus (bij kortdurende behandeling), chronische actieve hepatitis (bij langdurige behandeling; soms met necrose). Misselijkheid, anorexie. Exfoliatieve dermatitis, erythema multiforme, Stevens–Johnsonsyndroom. Anemie (incl. hemolytische, megaloblastaire of aplastische anemie), leukopenie, agranulocytose, trombocytopenie, eosinofilie.

Verder zijn gemeld: angio–oedeem, anafylactische reactie, lupusachtig syndroom (incl. longreacties). Cutane vasculitis. Interstitiële nefritis. Hepatitis, auto-immuunhepatitis, levernecrose. Pancreatitis. Longreacties (acuut: met koorts, koude rillingen, pijn op de borst, dyspneu, hoest, longinfiltratie met consolidatie of pleurale effusie, en eosinofilie; subacuut: met koorts en eosinofilie; chronisch: met koorts, koude rillingen, hoest en dyspneu). Perifere (poly)neuropathie (sensorisch en/of motorisch, soms irreversibel), optische neuritis, nystagmus, duizeligheid. Depressie, euforie, verwardheid, psychotische reacties, hoofdpijn en slaperigheid. Asthenie, gewrichtspijn. Braken, buikpijn, diarree, sialoadenitis. Huiduitslag (erythemateus, maculopapuleus), urticaria.

Meld bijwerkingen bij kinderen altijd bij Lareb

  • Bij kinderen worden veel geneesmiddelen off-label gebruikt. Alle ervaringen zijn belangrijk om te melden om zo meer kennis te verzamelen en te delen
  • Ook wanneer u niet zeker weet of de bijwerking echt door het geneesmiddel komt
Meld hier

Contraindicaties bij kinderen

Niet toepassen bij neonaten (<1 maand) vanwege nog onrijpe erythrocyt-enzymsystemen.

Contra-indicatie algemeen Bron: ZorgInstituut Nederland - Farmacotherapeutisch Kompas

  • nierfunctiestoornis met een creatinineklaring < 30 ml/min, omdat hierbij geen bactericide concentratie in de urine wordt verkregen;
  • verhoogde serumcreatininewaarde (volgens de fabrikanten van Furadantine MC en Furabid);
  • long- of leverreactie dan wel perifere neuropathie in de anamnese/voorgeschiedenis na eerder gebruik van nitrofurantoïne of andere nitrofuranen;
  • overgevoeligheid voor nitrofuranen;
  • acute porfyrie;
  • G6PD-deficiëntie;

Waarschuwingen en voorzorgen bij kinderen

Een macrokristallijne toedieningsvorm heeft de voorkeur. De macrokristallijne vorm (=MC) heeft een lagere oplos- en absorptiesnelheid dan de microkristallijne vorm en geeft daardoor minder maagbezwaren.

Bij optreden van perifere neuropathie (meestal binnen 2 maanden), de behandeling onmiddellijk staken.

Waarschuwingen en voorzorgen algemeen Bron: ZorgInstituut Nederland - Farmacotherapeutisch Kompas

Long- en levercomplicaties: Tijdens de behandeling kunnen zich levensbedreigende long– en levercomplicaties voordoen. Aangezien reeds bestaande aandoeningen deze bijwerkingen kunnen maskeren nitrofurantoïne voorzichtig gebruiken bij bestaande longziekten, leverfunctiestoornissen en allergische aanleg. Vooral bij langdurige behandeling nauwgezet controleren op bijwerkingen op de longen, lever (controleer op tekenen van hepatitis/leverschade), het bloed (m.n. hemolyse) en perifere zenuwstelsel; bij eerste tekenen hiervan de behandeling onmiddellijk staken. Acute longreacties treden meestal op binnen de eerste week van de behandeling en zijn reversibel. Chronische longreacties gaan soms gepaard met veranderingen in het ECG; de longfunctie kan permanente schade oplopen, zelfs na staken van de behandeling. Vooral bij ouderen kunnen chronische pulmonale reacties zich sluipend ontwikkelen (bv. longfibrose en diffuse interstitiële pneumonitis).

Wees voorzichtig bij bestaande neurologische aandoeningen. Er is meer kans op perifere neuropathie bij ouderen, en bij aandoeningen zoals een verminderde nierfunctie, diabetes mellitus, anemie, alcoholisme, verstoringen in de elektrolytenbalans, vitamine B-deficiëntie (vooral folaatdeficiëntie) en aandoeningen die de voorraad vitamine B uitputten. De perifere neuropathie kan levensbedreigend of irreversibel worden en ontstaat meestal binnen 2 maanden.

Nitrofurantoïne kan de urine geel of bruin verkleuren.

De bepaling van glucose in de urine (op koperbasis, zoals Benedict-suikerreactie en Clinitest) kan worden verstoord.

Interacties Bron: KNMP/Informatorium Medicamentorum

Niet relevant:
De kinetiek van methotrexaat kan wijzigen.

Niet beoordeeld:
De tubulaire secretie kan worden geremd door probenecide waardoor de effectiviteit in de urinewegen kan afnemen of de toxiciteit toenemen.

Interacties antibacteriele middelen algemeen:

Relevant:
Het effect van VKA's kan worden versterkt, waarschijnlijk door een verhoogde afbraak van stollingsfactoren gedurende de koortsperiode.

Geen interactie:
In de literatuur is onvoldoende onderbouwing voor interactie met orale anticonceptiva (dit geldt niet voor de enzyminducerende antibiotica rifabutine en rifampicine) of met TNF-α-antagonisten.

OVERIGE ANTIBACTERIELE MIDDELEN

Deze pagina geeft een overzicht van geneesmiddelen uit dezelfde ATC groep. Let op: Dit betekent niet per definitie dat deze middelen onderling uitwisselbaar zijn.

GLYCOPEPTIDEN

Dalbavancine

Xydalba
J01XA04

Teicoplanine

Targocid
J01XA02

Vancomycine

Vancocin
J01XA01
POLYMYXINES

Colistine

Colistin, Colobreathe, Tadim, Kolneb
J01XB01
STEROIDE ANTIBACTERIELE MIDDELEN

Fusidinezuur

Fucidin
J01XC01
OVERIGE ANTIBACTERIELE MIDDELEN

Daptomycine

Cubicin
J01XX09

Fosfomycine

Monuril, Fomicyt
J01XX01
J01XX08

Referenties

  1. Lohr JA, et al, Three-day therapy of lower urinary tract infections with nitrofurantoin macrocrystals: a randomized clinical trial., J Pediatr, 1981, 99, 980-3
  2. Karpman E, et al, Adverse reactions of nitrofurantoin, trimethoprim and sulfamethoxazole in children, J Urol., 2004, 172, 448-53
  3. Brendstrup L, et al, Nitrofurantoin versus trimethoprim prophylaxis in recurrent urinary tract infection in children, Acta Paediatr Scand, 1990, 79, 1225-34
  4. Carlsen NL, et al, Comparison of long-term, low-dose pivmecillinam and nitrofurantoin in the control of recurrent urinary tract infection in children, J Antimicrob Chemother, 1985, 16, 509-17
  5. Jojart G, Comparison of 3-day versus 14-day treatment of lower urinary tract infection in children, Int Urol Nephrol, 1991, 23, 129-34
  6. Lohr JA, et al, Prevention of recurrent urinary tract infections in girls, Pediatrics, 1977, 59, 562-5
  7. Smellie JM, et al, Controlled trial of prophylactic treatment in childhood urinary-tract infection, Lancet, 1978, 22, 175-8
  8. Amdipharm Limited, SmPC Furadantine MC (RVG 05748/05749) 08-03-2021, www.geneesmiddeleninformatiebank.nl
  9. Williams G et al., Long-term antibiotics for preventing recurrent urinary tract infection in children., Cochrane Database Syst Rev, 2011, Mar 16;(3), CD001534
  10. Amdipharm Limited, SmPC Furabid (RVG 15290) 19-11-2020, www.geneesmiddeleninformatiebank.nl
  11. Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG), Standaard Urineweginfecties, https://richtlijnen.nhg.org/standaarden/urineweginfecties#samenvatting-richtlijnen-beleid, April 2020
  12. ZorgInstituut Nederland, Farmacotherapeutisch Kompas (Eigenschappen, Contra-Indicaties, Bijwerkingen, Waarschuwingen en Voorzorgen), Geraadpleegd 3-3-2021
  13. Informatorium Medicamentorum, (Interacties, verminderde nierfunctie), Geraadpleegd 3-3-2021

Wijzigingen

  • 08 oktober 2024 13:49: In de rubriek beschikbare (geregistreerde) toedieningsvormen is aangegeven of de formulering macrokristallijn is of een combinatie van macro,- en microkristallijn.
  • 14 november 2023 16:50: Waarschuwing ten aanzien van langdurige profylaxe toegevoegd obv SmpC
  • 14 februari 2017 15:22: De beschikbare wetenschappelijke literatuur over de toepassing van nitrofurantoine bij kinderen is opnieuw beoordeeld. Dit heeft geleid tot de toevoeging van een doseeradvies met preparaat met gereguleerde afgifte bij ongecompliceerde UWI's en de toevoeging van de indicatie profylaxe. Ook is het doseeradvies bij kinderen met nierfunctiestoornissen aangepast
  • 17 december 2015 12:05: Behandelduur vlgs NVK: 3 dagen, volgens NHG 5 dagen. Geen goede evidence 3 dan wel 5, daarom range opgenomen
  • 30 november 2015 11:27: Behandelduur aangepast obv NVK richtlijn UWI
  • 09 februari 2015 17:30: De maximale dosering voor kinderen is gewijzigd naar de dosering die gebruikelijk is voor volwassenen (in plaats van de maximale dosering bij volwassenen)

Therapeutic Drug Monitoring


Overdosering