Doxycycline
Stofnaam
Doxycycline
Merknaam
Vibramycin
ATC code
J01AA02
- Doseringen
- Nierfunctiestoornissen
-
Produkten, hulpstoffen, toediening en tekorten - Bijwerkingen
-
Contraindicaties
Waarschuwingen en voorzorgen -
Interactions -
Voor ouders op Apotheek.nl - Eigenschappen (PD/PK)
-
Registratiestatus - Middelen uit dezelfde ATC groep
- Referenties
- Versiebeheer
Eigenschappen
Bacteriostatisch breedspectrum antibioticum behorend tot de tetracyclinen. Bindt aan het 30S– en 50S–gedeelte van de ribosomen in de bacteriële cel waardoor remming optreedt van de eiwitsynthese. Gewoonlijk gevoelig zijn: Bacillus spp. incl. Bacillus anthracis, Enterococcus spp., Staphylococcus spp., Streptococcus pneumoniae, Branhamella catarrhalis, Brucella spp., Escherichia coli, Haemophilus influenzae, Klebsiella spp., Pasteurella spp., Vibrio cholerae, Propionibacterium acnes, Borrelia burgdorferi, Chlamydia spp., Coxiella burnetti, Leptospira spp., Mycoplasma pneumoniae, Rickettsia spp., Treponema pallidum en Ureaplasma urealyticum. Ongevoelig zijn: Acinetobacter spp., Proteus mirabilis, Proteus vulgaris, Pseudomonas spp. en Serratia spp.
De werking van doxycycline bij faciale rosacea zou mogelijk berusten op remming van de neutrofiele werking en een aantal pro-inflammatoire reacties, waaronder reacties geassocieerd met fosfolipase A2, endogene stikstofmonoxide en interleukine-6.
Farmacokinetiek
Geen informatie
Label dosisadvies Kinderformularium
Infecties eerste lijn: On-label
Infecties: On-label
Infecties bij CF: Off-label
Beschikbare toedieningsvormen/sterktes
Tablet (als hyclaat) 100 mg
Tablet dispergeerbaar (als 1-water) 100 mg
Inj.vlst. "SF" (als hyclaat) 20 mg/ml
De injectievloeistof kan worden gebruikt voor orale toediening.
Overige info toediening/beschikbaarheid
Doseringen
Ga snel naar:
| Bacteriele infecties |
|---|
|
| Ernstige bacteriele infecties |
|---|
|
| Infecties bij Cystic Fibrosis |
|---|
|
| Vroege gelokaliseerde, gedissemineerde en late lymeziekte |
|---|
|
| Profylaxe na een tekenbeet |
|---|
| Behandeling ongecompliceerde malaria |
|---|
|
| Profylaxe malaria |
|---|
|
Nierfunctiestoornissen bij kinderen > 3 maanden
GFR ≥10 ml/min/1.73m2: aanpassing van de dosering is niet nodig.
GFR <10 ml/min/1.73m2: een algemeen advies kan niet worden gegeven.
Bijwerkingen bij kinderen
(irreversibele) tandverkleuring bij kinderen, tandontwikkelingsstoornis.
Recente observationale studies laten zien dat behandeling van jonge kinderen met doxycycline mogelijk niet tot permanente verkleuringen van de tanden leidt (Todd 2015, Biggs 2016, Poyhonen 2017, Volovitz 2007). In tegenstelling tot tetracycline bindt doxycyline in mindere mate aan calcium. Doxycycline zou daarom overwogen kunnen worden voor de behandeling van kinderen jonger dan 8 jaar, wanneer er geen alternatieve behandelmogelijkheden zijn.
Bijwerkingen algemeen
Vaak (1-10%): hypertensie. Hoofdpijn. Candidiase, vaginitis. Sinusitis, nasofaryngitis. Stomatitis, droge mond, (irreversibele) tandverkleuring bij kinderen, tandontwikkelingsstoornis, dysfagie, misselijkheid, inflammatoire laesies in de anogenitale streek (Candida), pruritus ani. Huidirritatie, maculopapuleuze en erythemateuze huiduitslag, fotosensibilisatie. Brozer groeiend botweefsel.
Soms (0,1-1%): hoofdpijn. Glossitis, dyspepsie, gastritis, braken, diarree.
Zelden (0,01-0,1%): pericarditis. Voorbijgaande roodheid van het gezicht en de hals. Anorexie, dysfagie, buikpijn, enterocolitis (incl. stafylokokken-enteritis). Oorsuizen. Spierpijn, gewrichtspijn. Erythema multiforme, Stevens-Johnsonsyndroom, toxische epidermale necrolyse, exfoliatieve dermatitis, geneesmiddelexantheem met eosinofilie en systemische symptomen (DRESS-syndroom), urticaria, 'fixed drug eruption', foto-onycholyse, en bij chronisch gebruik hyperpigmentatie van de huid. Jarisch-Herxheimer-reactie (bij spirocheet-infecties). Porfyrie. Exacerbatie van systemische lupus erythematodes (SLE). Hepatitis, geelzucht en leverfalen, leverfunctiestoornissen, hepatotoxiciteit met voorbijgaande stijging van leverenzymwaarden. Pancreatitis. Stoornissen in de tandontwikkeling. Hemolytische anemie, neutropenie, trombocytopenie, eosinofilie. Verhoogd ureumgehalte in bloed. Bij langdurig gebruik bruin-zwarte verkleuring van het schildklierweefsel bij microscopische preparaten (schildklierfunctie is normaal).
Zeer zelden (< 0,01%): overgevoeligheidsreacties (incl. hypotensie, tachycardie, anafylactoïde en anafylactische reacties, shock, dyspneu, angio-oedeem, urticaria), serumziekte, Henoch-Schönlein purpura. Overmatig blozen. Verslechtering nierfunctie. Pseudomembraneuze colitis, Clostridium difficile-colitis. Meningeale prikkeling met papiloedeem.
Verder zijn gemeld: tachycardie. Benigne intracraniële hypertensie (bij volwassenen; is reversibel). Vestibulaire stoornissen, visusstoornissen (waaronder scotoom, dubbelzien en visusstoornis geassocieerd met benigne intracraniële hypertensie). (Zwarte) verkleuring van de tong. Hypoplasie van het tandglazuur, reversibele tandverkleuring bij volwassenen. Verlenging van protrombinetijd. Vitamine B-deficiëntie (door uitschakeling van vitamine B-producerende bacteriën in de darm). Bij de i.v.-toediening: tromboflebitis.
Doxycyclinehyclaat (gewone tablet) in oplossing reageert aanmerkelijk zuurder dan doxycyclinemonohydraat. In hoge concentraties kan doxycyclinehyclaat agressief inwerken op het oesofagusslijmvlies; melding is gemaakt van oesofagitis en oesofagusulcera. In dierexperimenteel onderzoek bleken bij het fixeren in de slokdarm van orale preparaten die doxycyclinemonohydraat bevatten, geen ulcera te ontstaan.
Bij gebruik van Efracea of de injectievloeistof komen sommige bijwerkingen in een andere frequentie voor.
Meld bijwerkingen bij kinderen altijd bij Lareb
- Bij kinderen worden veel geneesmiddelen off-label gebruikt. Alle ervaringen zijn belangrijk om te melden om zo meer kennis te verzamelen en te delen
- Ook wanneer u niet zeker weet of de bijwerking echt door het geneesmiddel komt
Contraindicaties bij kinderen
Gebruik bij kinderen < 8 jaar, vanwege het risico van beschadiging van groeiend bot en tandweefsel en irreversibele verkleuring (geel/grijs/bruin) van de tanden, tenzij de aandoening zeer ernstig is en er geen andere behandelmogelijkheid is; bij faciale rosacea < 12 jaar;
Contra-indicatie algemeen
- Ernstige leverfunctiestoornis;
- gecombineerde ernstige nier- én (enige mate van) leverinsufficiëntie;
- de injectie die polyvidon bevat bij verminderde nierfunctie, tenzij de aandoening zeer ernstig is en geen andere behandelmogelijkheid bestaat;
- overgevoeligheid voor tetracyclinen;
- voor de injectievloeistof tevens: myasthenia gravis (vanwege het magnesiumgehalte);
- voor de capsule met gereguleerde afgifte tevens: toepassing bij infecties, vanwege de lage sterkte van de capsule;
- achloorhydrie, bypass of exclusie van het duodenum.
Waarschuwingen en voorzorgen bij kinderen
Permanente verkleuring van ontwikkelende gebitselementen: Bij gebruik van tetracyclinen tijdens de tweede helft van de zwangerschap of bij kinderen t/m 8 jaar is hypoplasie van het tandglazuur en permanente verkleuring (geel-grijs-bruin) van de gebitselementen gemeld. Deze bijwerking komt vaker voor bij langdurig gebruik van tetracyclinen, maar is ook gemeld na herhaaldelijk kortdurend gebruik. Toepassing van doxycycline bij kinderen < 8 jaar is gecontra-indiceerd, behalve bij ernstige of levensbedreigende aandoeningen (bv. 'Rocky Mountain spotted fever'), met name als er geen andere behandelmogelijkheid is. Toepassing bij kinderen 8–12 jaar alleen overwegen als andere geneesmiddelen niet effectief, gecontra-indiceerd of niet beschikbaar zijn.
Waarschuwingen en voorzorgen algemeen
Tussen tetracyclinen onderling bestaat kruisovergevoeligheid en kruisresistentie. Resistentie kan zich snel ontwikkelen. Houd rekening met superinfecties door resistente micro-organismen (o.a. Candida, stafylokokken). Bij superinfectie de toediening staken, evenals bij optreden van ernstige diarree. Bij optreden van ernstige diarree met koorts de diagnose pseudomembraneuze colitis of stafylokokken-enteritis overwegen.
Fotosensibilisatie: Adviseer de patiënt om direct zonlicht of kunstmatige UV-stralen te vermijden in verband met kans op fotosensibilisatie (manifesteert zich als een overdreven zonnebrandreactie); bij eerste tekenen van erytheem de behandeling staken.
Symptomen van benigne intracraniële hypertensie kunnen zijn: hoofdpijn, wazig zien, dubbel zien, verlies van gezichtsvermogen, fotopsie, retrobulbaire pijn, tinnitus, misselijkheid, braken. Bij fundoscopie kan papiloedeem worden waargenomen. Doorgaans is dit van voorbijgaande aard, maar permanent verlies van het gezichtsvermogen is gemeld. Bij visuele stoornissen oogonderzoek (laten) uitvoeren. Als een toename van de intracraniële druk wordt vermoed tijdens de behandeling met een tetracycline, de toediening staken. De intracraniële druk kan nog weken na het staken van de behandeling verhoogd zijn.
Tetracyclinen kunnen hepatotoxisch zijn, vooral bij hoge doseringen, bij een gestoorde lever- en/of nierfunctie en bij combinatie met hepatotoxische geneesmiddelen. Controleer bij een lichte tot matige leverfunctiestoornis regelmatig de leverfunctie en pas zonodig de dosering aan. Er zijn geen (farmacokinetische) gegevens beschikbaar bij een verminderde leverfunctie.
Controleer bij een nierfunctiestoornis de patiënt regelmatig, omdat verergering hiervan kan optreden.
Controleer bij langdurige behandeling periodiek de leverfunctie, nierfunctie én hematologische parameters en staak de behandeling indien deze afwijkend zijn. De injectievloeistof bevat polyvinylpyrrolidon; wees daarom voorzichtig bij toediening aan patiënten met een gestoorde nierfunctie.
Bij myasthenia gravis tetracyclinen voorzichtig toepassen vanwege het vermogen tot zwakke neuromusculaire blokkade.
Irritatie van slokdarmslijmvlies: In verband met mogelijke irritatie van het slijmvlies in de slokdarm de gewone tablet (als hyclaat-zout) onder voorzorgen innemen; bedlegerige patiënten en patiënten met slikproblemen verdienen daarbij extra aandacht.
Bij langdurige therapie kan door vernietiging van vitamine B-producerende bacteriën een vitamine B-deficiëntie ontstaan.
Indien zich bij faciale rosacea oculaire manifestaties van rosacea ontwikkelen, de behandeling staken en oogheelkundig onderzoek starten.
Jarisch-Herxheimer-reactie: Bij patiënten met spirocheet-infecties (bv. de ziekte van Lyme door de spirocheet Borrelia burgdorferi) kan kort na de start van de behandeling een, meestal zelflimiterende, Jarisch-Herxheimer-reactie optreden.
Als ernstige huidreacties optreden, de behandeling direct staken. Voorbeelden van dergelijke reacties die gemeld zijn bij doxycycline zijn exfoliatieve dermatitis, erythema multiforme, toxische epidermale necrolyse, het Stevens-Johnsonsyndroom en het DRESS-syndroom).
Excerbatie SLE: Tetracyclinen kunnen exacerbatie van systemische lupus erythematodes (SLE) veroorzaken.
Invloed op diagnostische testen: Tetracyclinen kunnen aspecifieke glucosebepalingen in de urine verstoren. Tevens interfereren ze met de fluorescentiestest voor catecholaminen in de urine (valse verhoging).
Interacties
Relevant:
Afname doxycycline: de concentratie daalt door krachtige CYP3A4-inductoren. Bij voorkeur wordt doxycycline vervangen door een ander antibioticum. Zo nodig moet de doxycyclinedosering worden verhoogd, het is echter niet bekend hoeveel.
Niet relevant:
De kinetiek van methotrexaat kan wijzigen.
Interacties tetracyclines algemeen:
Relevant:
Absorptie: de absorptie na orale toediening wordt sterk verminderd door gelijktijdige inname van de volgende middelen (met aanbevolen gebruiksadvies).
Antacida: het tetracycline moet ten minste 2 uur vóór of 4 uur na een antacidum worden ingenomen;
Bismutoxide, calcium, magnesium en zinkzouten: het tetracycline moet ten minste 2 uur vóór of 4 uur na het andere middel worden ingenomen; in een quadruple-therapie bij Helicobacter pylori-infectie worden bismutoxide en tetracycline tegelijkertijd gegeven, waarbij men aanneemt dat het gevormde chelaat het antibacteriële effect ter plaatse verhoogt; in dat geval hoeven de gebruikstijden dus niet te worden aangepast;
IJzerzouten: de ijzertherapie wordt bij voorkeur gestaakt, als dit niet mogelijk is, dient het tetracycline ten minste 2 uur vóór of 4 uur na ijzer (gewoon preparaat) te worden ingenomen. IJzerzouten vormen met alle tetracyclines slecht absorbeerbare complexen, waardoor zowel de absorptie van het ijzerzout als van het tetracycline vermindert; bij doxycycline is dit ook waargenomen na parenterale toediening. De absorptie van doxycycline wordt dusdanig sterk verminderd dat de combinatie van doxycycline met ijzer moet worden vermeden.
Overig effect: het effect van VKA's kan worden versterkt, waarschijnlijk door een verhoogde afbraak van stollingsfactoren gedurende de koortsperiode.
Combinatie met retinoïden kan het risico op benigne intracraniale hypertensie verhogen.
Geen interactie:
In de literatuur is onvoldoende onderbouwing voor interactie met betalactam-antibiotica (penicillines, cefalosporines, carbapenems), sucralfaat, orale anticonceptiva of TNF-α-antagonisten.
Niet beoordeeld:
Melk, melkproducten of voedsel kunnen de absorptie verminderen, dit is minder significant voor doxycycline en minocycline.
TETRACYCLINES
Deze pagina geeft een overzicht van geneesmiddelen uit dezelfde ATC groep. Let op: Dit betekent niet per definitie dat deze middelen onderling uitwisselbaar zijn.
| TETRACYCLINES | ||
|---|---|---|
| J01AA08 | ||
| J01AA07 | ||
|
Tygacil
|
J01AA12 | |
Referenties
- Hartwig NC, et al, Vademecum pediatrische antimicrobiële therapie, 2005
- ZorgInstituut Nederand, Farmacotherapeutisch Kompas (Eigenschappen, Contra-Indicaties, Bijwerkingen, Waarschuwingen en Voorzorgen), Geraadpleegd 10-12-2020
- Informatorium Medicamentorum, Interacties, Geraadpleegd 1-4-2022
- Teva, SPC Doxycycline (RVG 09519) 06-11-2018, www.cbg-meb.nl
- CBO, Richlijn Lymeziekte, www.cbo.nl, 2013
- Aurobindo, SmPC Doxycycline (RVG12871) 12-11-2018, www.cbg-meb.nl
- Landelijk Coordinatiecentrum Reizigers Advisering, Malariaprofylaxe bulletin, 2015, Feb
- Wichers IM et al, NHG Behandelrichtlijn tekenbeet, 2017
- Biggs HM, et al., Diagnosis and management of tickborne rickettsial diseases: Rocky mountain spotted fever and other spotted fever group rickettsioses, ehrlichioses, and anaplasmosis - United States, MMWR Recomm Rep, 2016, 65(2), 1-44
- Volovitz B, et al., Absence of tooth staining with doxycycline treatment in young children, Clin Pediatr, 2007, 46(2), 121-6
- Poyhonen H, et al., Dental staining after doxycycline use in children, J Antimicrob Chemoth, 2017, 72(10), 2887-90
- Todd SR, et al., No visible dental staining in children treated with doxycycline for suspected Rocky Mountain Spotted Fever, J Pediatr, 2015, 166(5), 1246-51
Wijzigingen
- 15 april 2022 14:45: Doseeradvies bij nierfunctiestoornissen aangepast op basis van advies Werkgroep dosering bij nierfunctiestoornissen.
- 22 oktober 2019 11:12: Toelichting op bijwerking tandverkleuring bij kinderen
- 26 november 2018 08:35: Update doseringen conform gewijzigde SmPC
- 20 september 2018 13:27: Toegevoegd dat de injectievloeistof oraal kan worden toegediend.
- 10 juli 2018 11:19: Bij profylaxe tekenbeet: Onderscheid naar kinderen > 50 en < 50 kg toegevoegd obv NHG behandelrichtlijn
- 22 december 2015 14:06: Start behandeling gewijzigd obv LCR Malaria Bulletin
- 05 oktober 2015 15:38: Dosering en leeftijdsgrens profylaxe malaria aangepast naar Malaria profylaxe bulletin
- 05 september 2015 14:50: Indicatie preventie malaria toegevoegd obv wijziging SmpC
- 05 september 2015 14:46: Toevoeging indicatie malaria en profylaxe malaria obv SmPC
- 08 juni 2015 08:32: Indicatie profylaxe na tekenbeet toegevoegd op basis van CBO richtlijn Lyme
Therapeutic Drug Monitoring
Overdosering
