Clindamycine

Stofnaam
Clindamycine
Merknaam
Dalacin C
ATC code
J01FF01
Doseringen
Nierfunctiestoornissen

Produkten, hulpstoffen, toediening en tekorten
Bijwerkingen
Contraindicaties
Waarschuwingen en voorzorgen

Interacties

Voor ouders op Apotheek.nl
Eigenschappen (PD/PK)

Registratiestatus
Middelen uit dezelfde ATC groep
Referenties
Versiebeheer

Eigenschappen Bron: ZorgInstituut Nederland - Farmacotherapeutisch Kompas

Clindamycine, een semisynthetisch derivaat van lincomycine, kan bacteriostatisch of bactericide werken, afhankelijk van de bereikte concentratie ter plaatse van de infectie en van de gevoeligheid van het micro-organisme. Clindamycine bindt aan de 50S-subunit van het bacteriële ribosoom en remt daarmee de vroege fase van de bacteriële eiwitsynthese. Tussen clindamycine en macroliden bestaat gedeeltelijke kruisresistentie.

Gewoonlijk gevoelig zijn: Actinomyces israelii, Staphylococcus aureus (meticilline–gevoelige stammen), Streptococcus pneumoniae (uitsluitend de penicilline–gevoelige stammen), Streptococcus pyogenes, Streptococcus agalactiae, Bacillus spp. (waaronder Bacillus anthracis), Bacteroides spp. (uitgezonderd Bacteroides fragilis), Fusobacterium spp., Prevotella spp., Porphyromonas spp., Propionibacterium acnes, Veillonella spp., Chlamydia trachomatis, Chlamydophyla pneumoniae, Gardnerella vaginalis en Mycoplasma hominis.

Een verworven resistentie kan een probleem zijn bij: coagulase–negatieve stafylokokken (uitgezonderd meticilline–resistente stammen), Staphylococcus aureus (meticilline–resistente stammen), Streptococcus pneumoniae (uitgezonderd penicilline–gevoelige stammen), Moraxella catarrhalis, Bacteroides fragilis, Clostridium perfringens en Peptostreptococcus spp.

Ongevoelig zijn: coagulase–negatieve stafylokokken (meticilline–resistente stammen), Enterococcus faecalis, Enterococcus faecium, Listeria monocytogenes, Escherichia coli, Haemophilus influenzae, Klebsiella spp., Neisseria gonorrhoeae, Neisseria meningitides, Pseudomonas aeruginosa, Clostridium difficile, Mycoplasma pneumoniae en Ureaplasma urealyticum.

Farmacokinetiek bij kinderen

De biologische beschikbaarheid van clindamycine is hoog waardoor dezelfde dosering oraal nagenoeg dezelfde spiegels oplevert als na intraveneuze toediening. De volgende kinetische parameters zijn gevonden (Bell 1984, Gonzalez 2014, Gonzalez 2016):

  Cmax (µg/ml)
20 mg/kg/dag
IV ss		 Cl (l/uur/kg) V (l/kg) t½ (uur)
PMA < 40 wk 10,92 0,11-0,24 0,9-1,03 3,9-5,9
PMA > 40 wk 10,45-12,69 0,20-0,31 0,9-1,9 2,1-3,6

In de studie van Smith 2017 zijn de volgende kinetische parameters gevonden bij kinderen met een gezond gewicht (n=144) en kinderen met obesitas (n=76):

  t½ (uur) t½ (uur) Cl (l/uur/kg) Cl (l/uur/kg) Vd (l/kg) Vd (l/kg)
  Niet-obees Obees Niet-obees Obees Niet-obees Obees
2-6 jaar 2,41 2,15 0,23 0,28 0,81 0,86
7-12 jaar 2,15 3,03 0,33 0,22 0,90 1,03
>12 jaar 2,84 3,55 0,23 0,18 0,89 0,89

Label dosisadvies Kinderformularium

Infecties: on-label
Ernstige infecties:
Oraal: off-label
Intraveneus:
<1 mnd: off-label
≥1 mnd: on-label
Infecties bij CF: on-label
Endocarditis profylaxe: on-label

Toon SmPC tekst Toon SmPC tekst

SmPC tekst

Ernstige infecties:
IM/IV
≥1 mnd: 20-40 mg/kg/dag in 3-4 doses
PO:
≥1 mnd: 8-25 mg/kg/dag in 3-4 doses

Beschikbare toedieningsvormen/sterktes

Capsule (als hydrochloride-1-water) 150 mg, 300 mg
Inj.vlst. (als diwaterstoffosfaat) 150 mg/ml  De injectievloeistof bevat 9 mg/ml benzylalcohol
Susp. oraal "poeder voor" (als palmitaathydrochloride) 15 mg/ml

Overige info toediening/beschikbaarheid

Informatie over geneesmiddeltekorten

Doseringen

Ga snel naar:

Bacteriele infecties
  • Oraal
    • 1 maand tot 18 jaar
      [14] [15]
      • 8 - 25 mg/kg/dag in 3 - 4 doses. Max: 1,8 g/dag.
Ernstige bacteriele infecties
  • Intraveneus
    • < 1 week en geboortegewicht < 2000 gr
      • 10 mg/kg/dag in 2 doses.
    • < 1 week en geboortegewicht ≥ 2000 gr
      • 15 mg/kg/dag in 3 doses.
    • 1 week tot 4 weken en geboortegewicht < 2000 gr
      • 10 mg/kg/dag in 2 doses.
    • 1 week tot 4 weken en geboortegewicht ≥ 2000 gr
      • 20 mg/kg/dag in 4 doses.
    • 1 maand tot 18 jaar
      • 40 mg/kg/dag in 3 - 4 doses. Max: 4,8 g/dag.
  • Oraal
Peri-operatieve profylaxe
  • Intraveneus
    • 1 maand tot 18 jaar en < 60 kg
      [17] [18] [20] [21]
      • 10 mg/kg/dosis indien de ingreep langer dan 8 uur duurt, dient een tweede dosis gegeven te worden..
    • ≥ 60 kg
      • 600 mg/dosis indien de ingreep langer dan 8 uur duurt, dient een tweede dosis gegeven te worden.. Bij kinderen met obesitas mag een maximum van 900 mg/dosis aangehouden worden (Smith 2017)..
Endocarditis profylaxe bij overgevoeligheid voor penicilline of behandeling met penicilline in de 7 dagen voor de ingreep
  • Oraal
    • 1 maand tot 18 jaar
      [8]
      • 30-60 minuten voor de ingreep 20 mg/kg/dosis, éénmalig. Maximale dosering per gift: 600 mg/dosis.
  • Intraveneus
    • 1 maand tot 18 jaar
      [8]
      • 30-60 minuten voor de ingreep 20 mg/kg/dosis, éénmalig. Maximale dosering per gift: 600 mg/dosis.
Behandeling ongecompliceerde malaria
  • Oraal
    • 1 maand tot 8 jaar
      [11]
      • In combinatie met kinine: 16 mg/kg/dag in 3 - 4 doses.

Nierfunctiestoornissen bij kinderen > 3 maanden

GFR ≥10 ml/min/1.73m2: aanpassing van de dosering is niet nodig.

GFR <10 ml/min/1.73m2: een algemeen advies kan niet worden gegeven.

Bijwerkingen bij kinderen

Clindamycine kan aanleiding geven tot ernstige diarree, colitis en pseudomembraneuze colitis, veroorzaakt door toxines van Clostridium difficile. Tevens kan er ten gevolge van te snelle toediening hypotensie en hartstilstand optreden.

Bijwerkingen algemeen Bron: ZorgInstituut Nederland - Farmacotherapeutisch Kompas

Vaak (1–10%): ontsteking van het mondslijmvlies, oesofagitis, maagpijn, buikpijn, diarree, pseudomembraneuze enterocolitis. Maculopapuleuze huiduitslag. Eosinofilie. Stijging transaminasen in serum. Reacties op de injectieplaats: na i.v. toediening trombo-flebitis en pijn, na i.m.-toediening o.a. irritatie, pijn, verhardingen en steriele abcessen.

Soms (0,1–1%): neuromusculair blokkerend effect. Smaakstoornis, misselijkheid, braken. Morbilliform exantheem, jeuk, urticaria, erythema multiforme. Leukopenie, neutropenie, granulocytopenie, trombocytopenie.

Zelden (0,01–0,1%): na snelle i.v.-toediening hypotensie en cardiopulmonale stilstand. Angio–oedeem, zwelling van de gewrichten. Afschilferende en bulleuze huidontsteking, acute gegeneraliseerde exanthemateuze pustulose (AGEP), geneeesmiddelexantheem met eosinofilie en systemische symptomen (DRESS-syndroom), Stevens–Johnsonsyndroom (SJS), toxische epidermale necrolyse (TEN). Geneesmiddelenkoorts. Vaginitis.

Zeer zelden (< 0,01%): anafylactische shock. Cholestatische hepatitis. Polyartritis.

Verder zijn gemeld: reukstoornis, hoofdpijn, slaperigheid, duizeligheid.

Meld bijwerkingen bij kinderen altijd bij Lareb

  • Bij kinderen worden veel geneesmiddelen off-label gebruikt. Alle ervaringen zijn belangrijk om te melden om zo meer kennis te verzamelen en te delen
  • Ook wanneer u niet zeker weet of de bijwerking echt door het geneesmiddel komt
Meld hier

Contra-indicatie algemeen Bron: ZorgInstituut Nederland - Farmacotherapeutisch Kompas

Overgevoeligheid voor lincomycinen.

Waarschuwingen en voorzorgen bij kinderen

Clindamycine dringt niet goed door in het centrale zenuwstelsel. Bij opportunistische infecties zijn hoge doses geindiceerd. Cave pseudomembraneuze colitis. Dosis aanpassen bij kinderen met een verminderde leverfunctie. Bij kinderen jonger dan één jaar en bij langdurig gebruik (> 3 weken) regelmatig de leverfunctie, nierfunctie en het bloedbeeld controleren.

De injectievloeistof bevat benzylalcohol, pas op bij gebruik bij prematuren en neonaten.

Waarschuwingen en voorzorgen algemeen Bron: ZorgInstituut Nederland - Farmacotherapeutisch Kompas

Niet gebruiken bij de behandeling van meningitis vanwege de geringe diffusie in de cerebrospinale vloeistof.

Er bestaat een gedeeltelijke kruisresistentie tussen clindamycine en macroliden.

Overgevoeligheid: in individuele gevallen is anafylaxie waargenomen bij personen met een reeds bestaande allergie voor penicillinen. Ernstige overgevoeligheidsreacties, waaronder ernstige huidreacties met systemische symptomen zijn gemeld. Indien een overgevoeligheidsreactie of ernstige huidreactie optreedt de behandeling staken. Benzylalcohol (injectie-/infusievloeistof) kan toxische en anafylactoïde reacties veroorzaken bij kinderen tot 3 jaar; prematuren en zuigelingen hebben meer kans om toxiciteit te ontwikkelen zoals het 'gasping syndrome' (symptomen van metabole acidose, gevolgd door epileptische aanvallen, agonale ademhaling, hypotensie, bradycardie en uiteindelijk cardiovasculair collaps en overlijden).

Comorbiditeit: wees voorzichtig bij:

gastro-intestinale aandoeningen in de voorgeschiedenis (m.n. colitis);
nier- en/of leverfunctiestoornissen (in het bijzonder indien gepaard gaande met ernstige metabole afwijkingen; wanneer hoge doses vereist zijn de serumspiegel bepalen);
een verstoorde neuromusculaire transmissie (bv. myasthenia gravis, M. Parkinson);
allergische aandoeningen zoals een atopische ziekte.
Controles tijdens de therapie: de lever- en nierfunctie en het bloedbeeld regelmatig controleren bij langdurig gebruik (> 3 weken) en bij kinderen jonger dan één jaar.

Bij ernstige of aanhoudende diarree de diagnose pseudomembraneuze colitis overwegen. Deze colitis kan tot 2 à 3 weken na de therapie ontstaan en kan vooral bij ouderen (> 60 jaar) en verzwakte patiënten ernstig verlopen.

Interacties Bron: KNMP/Informatorium Medicamentorum

Relevant:
Het metabolisme van clindamycine wordt geremd door HIV-proteaseremmers.

Clindamycine kan de ciclosporineconcentratie verlagen, het mechanisme is nog onbekend.

Niet relevant:
De plasmaconcentratie daalt door rifampicine.

Niet beoordeeld:
Intraveneus toegediende clindamycine heeft neuromusculair blokkerende eigenschappen. De werking van andere neuromusculair blokkerende middelen kan worden versterkt.

Interacties antibacteriële middelen algemeen

Relevant:
Het effect van VKA's kan worden versterkt. Het versterkte effect van de VKA kan het gevolg zijn van het effect van de infectie en/of koorts zelf, en soms ook van een interactie van bepaalde antibiotica met VKA’s. Door eliminatie van bacteriële darmflora kan de productie van vitamine K worden verminderd. Ook is er een verhoogde afbraak van stollingsfactoren gedurende een koortsperiode. Daarnaast remmen sommige antibiotica het metabolisme van de VKA. De interactie is niet relevant bij gebruik van het antibioticum gedurende maximaal 1 dag.

Geen interactie:
In de literatuur is onvoldoende onderbouwing voor interactie met orale anticonceptiva (dit geldt niet voor de enzyminducerende antibiotica rifabutine en rifampicine) of met TNF-α-antagonisten.

MACROLIDEN, LINCOSAMIDEN EN STREPTOGRAMINEN

Deze pagina geeft een overzicht van geneesmiddelen uit dezelfde ATC groep. Let op: Dit betekent niet per definitie dat deze middelen onderling uitwisselbaar zijn.

MACROLIDEN

Azitromycine

Zithromax, Sumamed Forte
J01FA10
J01FA09

Erytromycine

Erythrocine
J01FA01

Referenties

  1. Bell MJ, et al, Pharmacokinetics of clindamycin phosphate in the first year of life, J Pediatr, 1984, 105, 482-6
  2. Faix RG, et al, A randomized, controlled trial of parenteral clindamycin in neonatal necrotizing enterocolitis, J Pediatr, 1988, 112, 271-7
  3. Frank AL, et al, Clindamycin treatment of methicillin-resistant Staphylococcus aureus infections in children, Pediatr Infect Dis J, 2002, 21, 530–534
  4. Jacobson SJ, et al, A randomized controlled trial of penicillin vs clindamycin for the treatment of aspiration pneumonia in children., Arch Pediatr Adolesc Med, 1997, 151, 701-4
  5. Kaplan SL., Treatment of community-associated methicillin-resistant Staphylococcus aureus infections, Pediatr Infect Dis J, 2005, 24, 457-8
  6. Peltola H, et al, Simplified treatment of acute staphylococcal osteomyelitis of childhood. The Finnish Study Group., Pediatrics, 1997, 99, 846-50
  7. Tanz RR, et al, Clindamycin treatment of chronic pharyngeal carriage of group A streptococci., J Pediatr, 1991, 119, 123-8
  8. Endocarditis Profylaxe Commissie Nederlandse Hartstichting, Preventie bacteriele endocarditis, Herziening augustus 2008
  9. Cohen R, et al, Pharmacokinetics and pharmacodynamics of antimicrobial therapy used in child osteoarticular infections., Arch Pediatr., 2007, 14, S122-7
  10. Hyun DY, et al, Trimethoprim-sulfamethoxazole or clindamycin for treatment of community-acquired me thicillin-resistant Staphylococcus aureus skin and soft tissue infections, Pediatr Infect Dis J, 2009, 28, 57-9
  11. LCR, Malariabulletin 2016
  12. Liu C et al. , Clinical practice guidelines by the infectious diseases society of america for the treatment of methicillin-resistant Staphylococcus aureus infections in adults and children. , Clin Infect Dis., 2011, Feb 1;52(3), e18-55
  13. Bradley JS et al. , The management of community-acquired pneumonia in infants and children older than 3 months of age: clinical practice guidelines by the Pediatric Infectious Diseases Society and the Infectious Diseases Society of America., Clin Infect Dis., 2011 , Oct;53(7):, e25-76
  14. Stevens DL et al. , Practice guidelines for the diagnosis and management of skin and soft tissue infections: 2014 update by the Infectious Diseases Society of America., Clin Infect Dis. , 2014 , Jul 15;59(2):, e10-52
  15. Pfizer BV. , SmPC Dalacin (RVG 06354) 20-5-2016., www.geneesmiddeleninformatiebank.nl
  16. Martínez-Aguilar G et al. , Clindamycin treatment of invasive infections caused by community-acquired, methicillin-resistant and methicillin-susceptible Staphylococcus aureus in children., Pediatr Infect Dis J. , 2003 , Jul;22(7):, 593-8
  17. Gonzalez D et al. , Use of opportunistic clinical data and a population pharmacokinetic model to support dosing of clindamycin for premature infants to adolescents., Clin Pharmacol Ther. , 2014 , Oct;96(4):, 429-37
  18. Gonzalez D et al. , Clindamycin Pharmacokinetics and Safety in Preterm and Term Infants., Antimicrob Agents Chemother. , 2016 , Apr 22;60(5):, 2888-94
  19. Erickson CM et al., Sequential Parenteral to Oral Clindamycin Dosing in Pediatric Musculoskeletal Infection: A Retrospective Review of 30 mg/kg/d Versus 40 mg/kg/d., Pediatr Infect Dis J. , 2016 , Oct;35(10):, 1092-6
  20. Smith MJ et al, Pharmacokinetics of Clindamycin in Obese and Nonobese Children, Antimicrob Agents Chemother, 2017, Mar 24;61(4)
  21. Bratzler DW et al. , Clinical practice guidelines for antimicrobial prophylaxis in surgery., Surg Infect (Larchmt). , 2013, Feb;14(1), 73-156
  22. ZorgInstituut Nederland, Farmacotherapeutisch Kompas (Eigenschappen, Contra-Indicaties, Bijwerkingen, Waarschuwingen en Voorzorgen), Geraadpleegd 18 jan 2019
  23. Informatorium Medicamentorum, Interacties, Geraadpleegd 22-10-2022

Wijzigingen

  • 21 januari 2019 08:54: Bij ernstige infecties oraal dosisadvies voor neonaten toegevoegd.
  • 25 januari 2018 15:24: De wetenschappelijke literatuur ten aanzien van de toepassing van clindamycine bij peri-operatieve profylaxe is in overleg met de SWAB opnieuw beoordeeld. Dit heeft geleid tot de toevoeging van een doseeradvies voor deze indicatie.
  • 10 oktober 2017 08:32: In de rubriek kinetische gegevens is informatie toegevoegd over de kinetiek van clindamycine van kinderen met een gezond gewicht en kinderen met obesitas
  • 14 februari 2017 15:00: De beschikbare wetenschappelijke literatuur over de toepassing van clindamycine bij kinderen is opnieuw beoordeeld. Dit heeft geleid tot het toevoegen van een onderscheid in infecties en ernstige infecties en tot aanpassing van het advies bij endocarditis profylaxe.
  • 30 november 2015 13:52: Indicatie behandeling malaria toegevoegd obv Malariabulletin

Therapeutic Drug Monitoring


Overdosering