Trimethoprim

Stofnaam
Trimethoprim
Merknaam
ATC code
J01EA01
Doseringen
Nierfunctiestoornissen

Produkten, hulpstoffen, toediening en tekorten
Bijwerkingen
Contraindicaties
Waarschuwingen en voorzorgen

Interacties

Voor ouders op Apotheek.nl
Eigenschappen (PD/PK)

Registratiestatus
Middelen uit dezelfde ATC groep
Referenties
Versiebeheer

Eigenschappen Bron: ZorgInstituut Nederland - Farmacotherapeutisch Kompas

De bacteriostatische werking van trimethoprim berust op blokkering van het enzym dihydrofoliumzuurreductase (DHFR), waardoor de reductie van dihydrofoliumzuur tot tetrahydrofoliumzuur wordt voorkomen met als gevolg een remming van de biosynthese van nucleïnezuren en eiwitten. De affiniteit van trimethoprim voor het bacteriële enzym is vele malen groter dan voor het menselijke enzym.

Gewoonlijk gevoelig zijn:

  • Aeroob Gram-positief: Enterococcus faecalis en Staphylococcus aureus (meticillinegevoelige variant; 'MSSA').
  • Aeroob Gram-negatief: Raoultella spp.

Verworven resistentie kan een probleem zijn bij:

  • Aeroob Gram-positief: overige enterokokken.
    Aeroob Gram-negatief: Citrobacter spp., Enterobacter spp. (incl. E. cloacae complex), Escherichia coli, Haemophilus influenzae, Hafnia alvei, Klebsiella spp. (incl. K. pneumoniae), Morganella spp., Proteus mirabilis, Providencia spp., Salmonella spp., Serratia spp. en Yersinia spp.

Resistent zijn:

  • Aeroob Gram-positief: Staphylococcus aureus (meticilline resistent; 'MRSA').
  • Aeroob Gram-negatief: Pseudomonas aeruginosa en Shigella sonnei.
  • Anaeroob Gram-negatief: Neisseria spirochaetes.
  • Overig: Chlamydiaceae, Mycobacterium tuberculosis, Mycoplasma spp. en Rickettsia spp.

Farmacokinetiek bij kinderen

De volgende kinetische parameters zijn gevonden bij 36 kinderen van 0-13 jaar:

 10 mg/kg eenmalig (n=18)
[Rylance]		2 dd 3 mg/kg steady state (n=18)
[Hoppu]
Cmax 6 ± 1,9 mg/l 2,2-2,3 µg/ml
Tmax 2,2 ± 1,2 uur 1,7-2,3 uur
t½ 6,8 ± 1,6 uur 3,7-5,4 uur
Vd 2,24 ± 0,57 l/kg 0,86-1,08 l/kg
Cl 0,241 ± 0,079 l/kg/uur 0,14-0,17 l/kg/uur

Label dosisadvies Kinderformularium

< 5 jaar: Off-label
≥ 5 jaar: On-label

Toon SmPC tekst Toon SmPC tekst

SmPC tekst

Acute ongecompliceerde UWI, BLI
5-12 jaar: 6-9 mg/kg/dag in 2-3 doses, gedurende 3-7 dagen,
>12 jaar: 2dd 200 mg OF 1 dd 300 mg (UWI)
Profylaxe en onderhoudsbehandeling van chronische uwi:
5-12 jaar: 50 mg 's avonds in 1 dosis gedurende 3-12 mnd of langer,
>12 jaar: 100 mg 's avonds in 1 dosis gedurende 3-12 mnd of langer.

Beschikbare toedieningsvormen/sterktes

Tablet 100 mg, 300 mg
Drank/suspensie 10 mg/ml (als doorgeleverde bereiding)

Overige info toediening/beschikbaarheid

Informatie over geneesmiddeltekorten

Doseringen

Ongecompliceerde urineweginfecties
  • Oraal
    • 3 maanden tot 5 jaar
      [3] [4] [5]
      • 6 - 9 mg/kg/dag in 2 doses.
      • Behandelduur:

        zie behandelprotocol. De behandelduur kan variëren van 3-5 dagen.

    • 5 jaar tot 12 jaar
      [2]
      • 6 - 9 mg/kg/dag in 1 - 2 doses.
      • Behandelduur:

        zie behandelprotocol. De behandelduur kan variëren van 3-5 dagen.

      • Advies inname/toediening:

        Bij eenmaaldaagse dosering: innemen in de avond.

    • 12 jaar tot 18 jaar
      [2]
      • 300 mg/dag in 1 dosis
      • Behandelduur:

        zie behandelprotocol. De behandelduur kan variëren van 3-5 dagen.

      • Advies inname/toediening:

        's Avonds innemen
Bovenste luchtweg infectie
  • Oraal
    • 3 maanden tot 5 jaar
      [3] [4]
      • 6 - 9 mg/kg/dag in 2 doses.
      • Behandelduur:

        zie behandelprotocol. De behandelduur kan variëren van 7-10 dagen.

    • 5 jaar tot 12 jaar
      [2]
      • 6 - 9 mg/kg/dag in 1 - 2 doses.
      • Behandelduur:

        zie behandelprotocol. De behandelduur kan variëren van 7-10 dagen.

    • 12 jaar tot 18 jaar
      [2]
      • 400 mg/dag in 2 doses.
      • Behandelduur:

        zie behandelprotocol. De behandelduur kan variëren van 7-10 dagen.
Onderhoudsbehandeling chronische en profylaxe recidiverende urineweginfecties, profylaxe vesico-ureterale reflux (VUR), neurogene blaas, blaasledigingsstoornissen en urinewegobstructie
  • Oraal
    • < 5 jaar
      [1] [6]
      • 2 mg/kg/dag in 1 dosis. Max: 50 mg/dag.
      • Advies inname/toediening:

        's Avonds innemen

    • 5 jaar tot 12 jaar
      [2]
      • 50 mg/dag in 1 dosis
      • Advies inname/toediening:

        's Avonds innemen

    • 12 jaar tot 18 jaar
      [2]
      • 100 mg/dag in 1 dosis
      • Advies inname/toediening:

        's Avonds innemen

Nierfunctiestoornissen bij kinderen > 3 maanden

Aanpassingen als volgt:

GFR 50-80 ml/min/1.73 m2
Aanpassing niet nodig
GFR 30-50 ml/min/1.73 m2
Aanpassing niet nodig
GFR 10-30 ml/min/1.73 m2
aanvankelijk de standaarddosering gedurende 3 dagen, vervolgens halve dosering per gift. Geen intervalverlenging.
GFR < 10 ml/min/1.73 m2
Gebruik wordt ontraden

Bijwerkingen bij kinderen

Het bijwerkingen profiel bij kinderen is gelijk aan dat van volwasssen. 

Bijwerkingen algemeen Bron: ZorgInstituut Nederland - Farmacotherapeutisch Kompas

Vaak (1–10%): misselijkheid, braken. Huiduitslag, jeuk.

Zelden (0,01–0,1%): allergische reacties zoals angio-oedeem, anafylactische reacties, koorts, serumziekte. Erythema multiforme, Stevens-Johnsonsyndroom (SJS), toxische epidermale necrolyse (TEN). Hematologische afwijkingen door folinezuurdeficiëntie (megaloblastaire anemie, hypersegmentatie van granulocyten, granulocytopenie, trombocytopenie), hemolytische anemie bij G6PD-deficiëntie, pancytopenie.

Zeer zelden (< 0,01%): aseptische meningitis (snel reversibel na staken van de behandeling). Pseudomembraneuze colitis.

Verder zijn gemeld: uveïtis. Zere mond, zere tong. Tand- en/of tongverkleuring. Ernstige lever- of nierfunctiestoornissen. Urticaria. Stijging kaliumspiegel. Verergering porfyrie.

Meld bijwerkingen bij kinderen altijd bij Lareb

  • Bij kinderen worden veel geneesmiddelen off-label gebruikt. Alle ervaringen zijn belangrijk om te melden om zo meer kennis te verzamelen en te delen
  • Ook wanneer u niet zeker weet of de bijwerking echt door het geneesmiddel komt
Meld hier

Contraindicaties bij kinderen

  • Mentale retardatie bij Fragiele X chromosoom afwijkingen.

Contra-indicatie algemeen Bron: ZorgInstituut Nederland - Farmacotherapeutisch Kompas

  • ernstig gestoorde leverfunctie;
  • ernstig gestoorde nierfunctie;
  • ernstige afwijkingen in het bloedbeeld zoals granulocytopenie, trombocytopenie en megaloblastaire anemie.

Waarschuwingen en voorzorgen algemeen Bron: ZorgInstituut Nederland - Farmacotherapeutisch Kompas

Geef foliumzuur of folinezuur bij risicofactoren voor hematologische bijwerkingen (bv. hypoalbuminemie, hoge leeftijd, verminderde nierfunctie en verminderde beenmergreserve); de profylactische doseringen beïnvloeden niet de antibacteriële activiteit van trimethoprim. Wees voorzichtig bij bestaande lichte tot matige hematologische afwijkingen. Geef ook foliumzuursuppletie bij een manifest of dreigend tekort aan foliumzuur (bv. alcoholicus, zwangere). Controleer bij langdurige behandeling regelmatig het bloedbeeld, incl. het foliumzuurgehalte in het bloed (bv. 1×/mnd.).

Als bij luchtweginfecties binnen 48 uur geen verbetering optreedt, op geleide van een kweek op andere middelen overschakelen.

Vermijd toediening aan patiënten met acute porfyrie.

Staak de toediening bij het optreden van huiduitslag.

 

Interacties Bron: KNMP/Informatorium Medicamentorum

Trimethoprim remt CYP2C8 en OCT.

Relevant:
Afname trimethoprim: de werkzaamheid kan afnemen door folinezuur, therapiefalen is gemeld.

Trimethoprim verhoogt de concentratie van: fenytoïne, een ander antibioticum wordt aanbevolen.

Overig effect: trimethoprim kan de toxiciteit van methotrexaat verhogen; vooral hematologische toxiciteit is gemeld. Trimethoprim dient te worden vermeden.

Bij combinatie met een RAAS-remmer, een kaliumsparend diureticum of een kaliumzout kan hyperkaliëmie optreden; de kaliumconcentratie moet worden gecontroleerd.

Niet relevant:
Trimethoprim verhoogt de concentratie van: metformine en repaglinide.

Niet beoordeeld:
Bij combinatie met pyrimethamine (meer dan 25 mg per week) kan megaloblastaire anemie optreden.

De concentratie van digoxine bij ouderen kan stijgen.

Bij combinatie met middelen die bij fysiologische pH positief geladen zijn en die door een actief renaal proces worden uitgescheiden (zoals procaïnamide en amantadine), kan de concentratie van een of beide middelen stijgen.

Interacties antibacteriele middelen algemeen:

Relevant:
Het effect van VKA's kan worden versterkt. Het versterkte effect van de VKA kan het gevolg zijn van het effect van de infectie en/of koorts zelf, en soms ook van een interactie van bepaalde antibiotica met VKA’s. Door eliminatie van bacteriële darmflora kan de productie van vitamine K worden verminderd. Ook is er een verhoogde afbraak van stollingsfactoren gedurende een koortsperiode. Daarnaast remmen sommige antibiotica het metabolisme van de VKA. De interactie is niet relevant bij gebruik van het antibioticum gedurende maximaal 1 dag.

Geen interactie:
In de literatuur is onvoldoende onderbouwing voor interactie met orale anticonceptiva (dit geldt niet voor de enzyminducerende antibiotica rifabutine en rifampicine) of met TNF-α-antagonisten.

SULFONAMIDEN EN TRIMETHOPRIM

Deze pagina geeft een overzicht van geneesmiddelen uit dezelfde ATC groep. Let op: Dit betekent niet per definitie dat deze middelen onderling uitwisselbaar zijn.

MIDDELLANG WERKENDE SULFONAMIDEN
J01EC02
SULFONAMIDEN MET TRIMETHOPRIM INCLUSIEF AFGELEIDEN
J01EE01
J01EE03

Referenties

  1. Hartwig NC, et al, Vademecum pediatrische antimicrobiële therapie, 2005
  2. Centrafarm BV, SmPC Trimethoprim (RVG 55722) 09-06-2016, www.geneesmiddeleninformatiebank.nl
  3. Hoppu K. , Age differences in trimethoprim pharmacokinetics: need for revised dosing in children? , Clin Pharmacol Ther, 1987, Mar;41(3), 336-43
  4. Rylance GW et al. , Single dose pharmacokinetics of trimethoprim., Arch Dis Child., 1985, Jan;60(1), 29-3
  5. Lidefelt KJ et al. , Single dose treatment of cystitis in children., Acta Paediatr Scand., 1991, Jun-Jul;80(6-7), 648-53
  6. Brendstrup L et al. , Nitrofurantoin versus trimethoprim prophylaxis in recurrent urinary tract infection in children. A randomized, double-blind study. , Acta Paediatr Scand, 1990, Dec;79(12), 1225-34
  7. Pinxteren, van B et al. , NHG-Standaard Urineweginfecties (derde herziening)., Huisarts Wet, 2013, 56(6):, 270-80
  8. Informatorium Medicamentorum, Interacties, Geraadpleegd 2-2-2025
  9. ZorgInstituut Nederland, Farmacotherapeutisch Kompas (Eigenschappen, Contra-Indicaties, Bijwerkingen, Waarschuwingen en Voorzorgen), Geraadpleegd 11-5-2023

Wijzigingen

  • 16 mei 2018 09:03: Leeftijdsondergrens op 0 jaar om te verduidelijken dat doseeradvies profylaxe ook voor neonaten geldt.
  • 01 november 2016 13:56: De beschikabre wetenschappelijke literatuur over de toepassing van trimethoprim bij kinderen is opnieuw beoordeeld. Dit heeft geleid tot de toevoeging van een doseeradvies voor kinderen van 3 maanden tot 5 jaar en de toevoeging van profylactische toepassing. Tevens zijn kinetische gegevens toegevoegd aan de monografie.

Therapeutic Drug Monitoring


Overdosering