Kinderformularium

Synthetisch aromatisch analogon van retinoïnezuur, een afgeleide van vitamine A. Normaliseert de epidermale celproliferatie, differentiatie en verhoorning. Het werkingsmechanisme is nog niet opgehelderd.

Farmacokinetiek bij kinderen

De farmacokinitiek van acitretine bij kinderen is niet onderzocht.

Nog geen tweede medicijn geselecteerd.
Druk op ‘geneesmiddelen’ en vervolgens op om een geneesmiddel toe te voegen aan deze kolom.

Label dosisadvies Kinderformularium

Off-label

Toon SmPC tekst Toon SmPC tekst

SmPC tekst

Niet geregistreerd voor kinderen,

Nog geen tweede medicijn geselecteerd.
Druk op ‘geneesmiddelen’ en vervolgens op om een geneesmiddel toe te voegen aan deze kolom.

Beschikbare toedieningsvormen/sterktes

Capsule 10 mg, 25 mg
Een suspensie en capsules met andere sterktes kunnen worden bereid. Hier zijn wel veiligheidsmaatregelen voor nodig.

Overige info toediening/beschikbaarheid

Informatie over geneesmiddeltekorten

Nog geen tweede medicijn geselecteerd.
Druk op ‘geneesmiddelen’ en vervolgens op om een geneesmiddel toe te voegen aan deze kolom.

Doseringen

LET OP: ZWANGERSCHAPSPREVENTIEPROGRAMMA VOOR DIT GENEESMIDDEL
Toedieningsweg niet van toepassing 9 jaar tot 18 jaar Zie waarschuwingen en voorzorgen

Psoriasis, keratinisatiestoornissen
Oraal 1 maand tot 18 jaar ^{[3] [4] [5] [6] [7] [8]} Startdosering: (gedurende 2-4 weken) 0,5 mg/kg/dag in 1 dosis. Max: 30 mg/dag. Onderhoudsdosering: op geleide van effect en bijwerkingen aanpassen tot de laagst mogelijke effectieve dosering . Advies inname/toediening: Bij voorkeur tijdens de maaltijd of met melk innemen Behandeling door of na overleg met een (kinder)dermatoloog die ervaring heeft met gebruik van acitretine.

Psoriasis, keratinisatiestoornissen

Oraal
- 1 maand tot 18 jaar
  ^{[3]
  
  [4]
  
  [5]
  
  [6]
  
  [7]
  
  [8]}
  - Startdosering: (gedurende 2-4 weken) 0,5 mg/kg/dag in 1 dosis. Max: 30 mg/dag. Onderhoudsdosering: op geleide van effect en bijwerkingen aanpassen tot de laagst mogelijke effectieve dosering .
  - Advies inname/toediening:
    Bij voorkeur tijdens de maaltijd of met melk innemen
  - Behandeling door of na overleg met een (kinder)dermatoloog die ervaring heeft met gebruik van acitretine.

Ernstige collodion/harlekijn collodion bij de neonaat
Oraal Premature neonaten Zwangerschapsduur < 37 weken ^{[9] [10] [11] [12]} Startdosering: 0,5 mg/kg/dag in 1 dosis gedurende 2-4 weken. Onderhoudsdosering: op geleide van effect en bijwerkingen aanpassen tot de laagst mogelijke effectieve dosering . Advies inname/toediening: Bij voorkeur tijdens de maaltijd of met melk innemen Behandeling door of na overleg met een (kinder)dermatoloog die ervaring heeft met gebruik van acitretine. a terme neonaat ^{[12] [13] [14] [15] [16]} Startdosering: 0,5 mg/kg/dag in 1 dosis gedurende 2-4 weken. Onderhoudsdosering: op geleide van effect en bijwerkingen aanpassen tot de laagst mogelijke effectieve dosering . Advies inname/toediening: Bij voorkeur tijdens de maaltijd of met melk innemen Behandeling door of na overleg met een (kinder)dermatoloog die ervaring heeft met gebruik van acitretine.

Ernstige collodion/harlekijn collodion bij de neonaat

Oraal
- Premature neonaten Zwangerschapsduur < 37 weken
  ^{[9]
  
  [10]
  
  [11]
  
  [12]}
  - Startdosering: 0,5 mg/kg/dag in 1 dosis gedurende 2-4 weken. Onderhoudsdosering: op geleide van effect en bijwerkingen aanpassen tot de laagst mogelijke effectieve dosering .
  - Advies inname/toediening:
    Bij voorkeur tijdens de maaltijd of met melk innemen
  - Behandeling door of na overleg met een (kinder)dermatoloog die ervaring heeft met gebruik van acitretine.
- a terme neonaat
  ^{[12]
  
  [13]
  
  [14]
  
  [15]
  
  [16]}
  - Startdosering: 0,5 mg/kg/dag in 1 dosis gedurende 2-4 weken. Onderhoudsdosering: op geleide van effect en bijwerkingen aanpassen tot de laagst mogelijke effectieve dosering .
  - Advies inname/toediening:
    Bij voorkeur tijdens de maaltijd of met melk innemen
  - Behandeling door of na overleg met een (kinder)dermatoloog die ervaring heeft met gebruik van acitretine.

Nog geen tweede medicijn geselecteerd.
Druk op ‘geneesmiddelen’ en vervolgens op om een geneesmiddel toe te voegen aan deze kolom.

Nierfunctiestoornissen bij kinderen > 3 maanden

GFR ≥10 ml/min/1.73m2: aanpassing van de dosering is niet nodig.

GFR <10 ml/min/1.73m2: een algemeen advies kan niet worden gegeven.

Nog geen tweede medicijn geselecteerd.
Druk op ‘geneesmiddelen’ en vervolgens op om een geneesmiddel toe te voegen aan deze kolom.

Bijwerkingen bij kinderen

Droge slijmvliezen, (verergering van) jeuk, fragiele huid, cheilitis, droge huid, irritatie van de huid en huiduitslag. [Lacour 1996; Zhang 2008; DiLernia 2016; Chen 2018; Cave 2020]

Bijwerkingen algemeen Bron: ZorgInstituut Nederland - Farmacotherapeutisch Kompas

De dosis, waarbij bijwerkingen optreden, ligt dicht bij de therapeutische dosis. De bijwerkingen zijn meestal reversibel bij verlaging van de dosering of stopzetten van de behandeling.

Zeer vaak (> 10%): droge slijmvliezen (van ogen, neus en mond), mucositis, cheilitis, neusbloeding, rinitis, intolerantie voor contactlenzen. Dorst. Jeuk, afschilfering van de huid (over het hele lichaam en vooral op de handpalmen en voetzolen), alopecia. Verhoging ASAT, ALAT en alkalische fosfatase (AF). Bij risicopatiënten, bij hoge dosering en bij langdurige behandeling verhoging van serum-triglyceriden en -cholesterol. Verhoging urinezuurspiegel.

Vaak (1-10%): stomatitis, misselijkheid, braken, diarree, buikpijn. Fragiele huid, plakkerige huid, erytheem, dermatitis, abnormale haartextuur, brosse nagels, ontsteking van het nagelbed. Hoofdpijn. Perifeer oedeem. Gewrichtspijn, spierpijn.

Soms (0,1-1%): wazig zien. Duizeligheid. Gingivitis. Huidkloofjes, dermatitis met blaarvorming, lichtgevoeligheidsreactie, hepatitis.

Zelden (0,01-0,1%): perifere neuropathie.

Zeer zelden (< 0,01%): nachtblindheid, ulceratieve keratitis. Pijn in botten, exostose. Geelzucht. Benigne intracraniële hypertensie.

Verder zijn gemeld: allergische reactie (type 1). Capillaire-leksyndroom (hoge koorts, ademhalingsklachten, duizeligheid en gewichtstoename). Dysfonie. Gehoorstoornissen, oorsuizen. Smaakstoornis, rectale bloeding. Blozen. Madarose, exfoliatieve dermatitis, pyogeen granuloom. Hoge doseringen kunnen stemmingswisselingen veroorzaken zoals irritatie, agressie en depressie.

Meld bijwerkingen bij kinderen altijd bij Lareb

Bij kinderen worden veel geneesmiddelen off-label gebruikt. Alle ervaringen zijn belangrijk om te melden om zo meer kennis te verzamelen en te delen
Ook wanneer u niet zeker weet of de bijwerking echt door het geneesmiddel komt

Meld hier

Nog geen tweede medicijn geselecteerd.
Druk op ‘geneesmiddelen’ en vervolgens op om een geneesmiddel toe te voegen aan deze kolom.

Contra-indicatie algemeen Bron: ZorgInstituut Nederland - Farmacotherapeutisch Kompas

bij een vruchtbare vrouw: zwangerschap, lactatie, kinderwens of onvoldoende garantie op effectieve voorbehoedsmaatregelen tot drie jaar na staken van de therapie. Er is een zwangerschapspreventieprogramma van kracht;
ernstige gestoorde lever- en/of nierfunctie;
ernstige hyperlipidemie;
hypervitaminose A;
overgevoeligheid voor retinoïden.

Waarschuwingen en voorzorgen bij kinderen

Omdat er incidenteel meldingen zijn gedaan van botveranderingen bij kinderen, inclusief premature epifyse-sluiting, skelethyperostose en extraossale calcificatie na langdurige behandeling met etretinaat, kunnen deze effecten met de actieve metaboliet acitretine worden verwacht. Groei parameters en bot ontwikkeling dienen nauwkeurig te worden gecontroleerd bij kinderen. [SmPC]

Behandeling van adolescente vrouwen wordt vanwege de teratogene potentie van acitretine zeer sterk ontraden. [NVDV] Acitretine is teratogeen en kan worden omgezet in het eveneens teratogene etretinaat. Gebruik van acitretine bij de mens geeft een hoog risico van ernstige aangeboren afwijkingen (craniofaciaal, centraal zenuwstelsel, cardiovasculair, skelet en thymus) bij het kind en spontane abortus met zich mee, ongeacht de duur van de behandeling of de gebruikte dosering.

Leverfunctie en lipiden monitoren (zie waarschuwingen en voorzorgen algemeen) [Cave 2020].

Geen alcohol gebruiken (in drank, voedsel of geneesmiddelen) tijdens en tot 2 maanden na het staken van de therapie met acitretine, omdat daardoor de omzetting van acitretine in het (eveneens teratogene) etretinaat kan worden verhoogd.

ZWANGERSCHAPSPREVENTIEPROGRAMMA
Advies: Let op! Gebruik is absoluut gecontra-indiceerd bij zwangere vrouwen. Bij behandeling van vruchtbare vrouwen dient een protocollair zwangerschapspreventieprogramma (ZPP) te worden toegepast. Daarom moet ten minste 1 maand vóór, tijdens en tot ten minste 3 jaar na staken van de therapie met acitretine effectieve anticonceptie zijn gewaarborgd. Er dient ten minste één zeer effectieve anticonceptiemethode (dat wil zeggen een gebruikeronafhankelijke methode), of twee elkaar aanvullende gebruikerafhankelijke anticonceptiemethoden te worden toegepast (waaronder een barrièremiddel), zelfs bij vrouwen met amenorroe. Geen laaggedoseerde progesteronpillen ('minipil') gebruiken, omdat het anticonceptieve effect onvoldoende kan zijn. Vóórdat behandeling begint zwangerschap uitsluiten, tijdens de behandeling maandelijks, en gedurende 3 jaar na staken van de behandeling, elke 1–3 maanden. De behandeling op de tweede of derde dag van de volgende menstruele cyclus beginnen. Vervolgconsulten behoren om de 28 dagen plaats te vinden. Tijdens ieder vervolgconsult een zwangerschapstest (minimale gevoeligheid 25 mIU/ml) uitvoeren om zwangerschap uit te sluiten. Zwangerschapstest, recept (maximaal voor 30 dagen) en aflevering vinden bij voorkeur op dezelfde dag plaats; aflevering door de apotheek dient binnen 7 dagen na uitschrijven plaats te vinden. Vruchtbare vrouwen mogen geen alcohol gebruiken (in drank, voedsel of geneesmiddelen) tijdens en tot 2 maanden na het staken van de therapie met acitretine, omdat daardoor de omzetting van acitretine in het (eveneens teratogene) etretinaat kan worden verhoogd. Klik hier voor additioneel risicominimalisatie materiaal

Waarschuwingen en voorzorgen algemeen Bron: ZorgInstituut Nederland - Farmacotherapeutisch Kompas

Tijdens en tot 3 jaar na de behandeling met acitretine mogen patiënten geen bloeddonor zijn vanwege de teratogeniteit van acitretine en etretinaat. Een vruchtbare vrouw mag geen donorbloed ontvangen van patiënten die behandeld worden met acitretine.

De leverfunctie controleren vóór instelling van de therapie, tijdens de eerste 2 maanden van de therapie iedere 1–2 weken en daarna iedere 3 maanden; bij afwijkende waarden wekelijks controleren. Indien de waarden niet naar het normale bereik terugkeren of verslechteren, de behandeling staken en de leverfunctie gedurende ten minste 3 maanden blijven controleren.

De nuchtere plasmaconcentratie van triglyceriden en cholesterol controleren voorafgaand aan de behandeling, 1 maand daarna en vervolgens iedere 3 maanden; bij aanwezigheid van cardiovasculaire risicofactoren (zoals bij diabetes mellitus, alcoholisme, obesitas of stoornissen van het vetmetabolisme) frequenter controleren en tevens de bloeddruk controleren. Indien de meetwaarden van de cardiovasculaire risicofactoren niet terugkeren naar normaal of verder verslechteren, de dosis verminderen of overwegen de behandeling te staken.

Bij langdurige behandeling vooraf en regelmatig tijdens de behandeling controle uitvoeren met het oog op mogelijke afwijkingen in botvorming (bv. röntgenfoto's van de wervelkolom, pijpbeenderen, inclusief enkels en polsen). Bij het ontstaan van afwijkingen voortzetting van de behandeling opnieuw evalueren.

Bij diabetespatiënten kan de glucosetolerantie veranderen. Bloedsuikerspiegels aan het begin van de behandeling vaker controleren.

Bij optreden van ernstige hoofdpijn, misselijkheid, braken en visuele stoornissen onmiddellijk de behandeling staken en de diagnose benigne intracraniële hypertensie overwegen.

Zeer zeldzame gevallen van capillaire-leksyndroom (CLS) zijn gemeld. Laat de patiënt zich direct melden bij het optreden van symptomen van CLS, zoals bijvoorbeeld algehele zwelling van het lichaam, opgezette buik (minder frequent urineren), ademhalingsproblemen en vermoeidheid.

Retinoïden versterken het effect van UV-straling; uitgebreide blootstelling aan zonlicht en zonnebanken vermijden en zo nodig een zonnebrandmiddel met een hoge beschermingsfactor gebruiken.

Wijs patiënten op een mogelijk verminderd zicht in het donker; visusproblemen nauwgezet volgen.

Geen contactlenzen dragen tijdens behandeling vanwege het mogelijk ontstaan van droge ogen.

Nog niet alle gevolgen van chronische toediening met acitretine zijn in kaart gebracht.

Nog geen tweede medicijn geselecteerd.
Druk op ‘geneesmiddelen’ en vervolgens op om een geneesmiddel toe te voegen aan deze kolom.

Interacties Bron: KNMP/Informatorium Medicamentorum

Relevant: combinatie met een tetracycline wordt ontraden, omdat zowel acitretine als tetracycline benigne intracraniale hypertensie kunnen veroorzaken.

Geen interactie: in de literatuur is onvoldoende onderbouwing voor interactie met methotrexaat.

In de literatuur is onvoldoende onderbouwing voor interactie met de minipil. De minipil is echter minder betrouwbaar dan andere hormonale anticonceptiemethoden en dient niet te worden gebruikt als anticonceptivum bij behandeling met acitretine.

Niet beoordeeld: gelijktijdig gebruik van alcohol verhoogt de vorming van etretinaat, een metaboliet van acitretine met een lange halfwaardetijd, die eveneens teratogeen is (zie ook Zw.).
De vrije fenytoïneconcentratie kan stijgen door acitretine als gevolg van gedeeltelijke verdringing uit de plasma-eiwitbinding.

Nog geen tweede medicijn geselecteerd.
Druk op ‘geneesmiddelen’ en vervolgens op om een geneesmiddel toe te voegen aan deze kolom.

Referenties

Informatorium Medicamentorum, (Interacties, verminderde nierfunctie), Geraadpleegd 3 nov 2021
Aurobindo Pharma B.V., SmPC Neotigason (RVG 13103 – 13104) 15-02-2021, www.geneesmiddeleninformatiebank.nl
Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venerelogie, Richtlijn Psoriasis , 30-11-2018
Lacour M., et al. , An appraisal of acitretin therapy in children with inherited disorders of keratinization, Br J Dermatol, 1996, 134 (6), 1023-9.
Zhang X. B., et al. , Clinical investigation of acitretin in children with severe inherited keratinization disorders in China, J Dermatolog Treat, 2008, 19 (4), 221-8
Di Lernia V., et al. , Effectiveness and Safety of Acitretin in Children with Plaque Psoriasis: A Multicenter Retrospective Analysis, Pediatr Dermatol, 2016, 33 (5), 530-5
Ergun T., et al. , Efficacy, safety and drug survival of conventional agents in pediatric psoriasis: A multicenter, cohort study., J Dermatol, 2017, 44 (6), 630-4
Chen P., et al. , Efficacy and safety of acitretin monotherapy in children with pustular psoriasis: results from 15 cases and a literature review., J Dermatolog Treat, 2018, 29 (4), 353-63
Cave A., et al., The adverse effect profile of acitretin in a pediatric dermatology population-Longitudinal cohort study and recommendations for monitoring., J Am Acad Dermatol, 2020, 83 (6), 1779-81
Harvey H. B., et al. , Perinatal management of harlequin ichthyosis: a case report and literature review., J Perinatol, 2010, 30 (1), 66-72
Arjona-Aguilera C., et al. , Treatment of Harlequin Ichthyosis With Acitretin., Actas Dermosifiliogr, 2015, 106 (9), 759
Patro N., et al. , Congenital ichthyosiform erythroderma: A rare neonatal dermatoses responding to acitretin., Indian J Pharmacol, 2019, 51 (5), 343-345
Kainth D., et al. , Successful Treatment of Collodion Baby with Acitretin: A Report of Two Cases, Indian J Pediatr, 2021, 88 (1), 95-6
Singh S., et al., Successful treatment of harlequin ichthyosis with acitretin, Int J Dermatol, 2001, 40 (7), 472-3
Saraçoğlu Z. N., et al. , Oral acitretin treatment in severe congenital ichthyosis of the neonate., Turk J Pediatr, 2002, 44 (1), 61-4
Cakmak A., et al., Treatment of congenital ichthyosis with acitretin: a case report., Minerva Pediatr, 2010, 62 (6), 599-603
Loo B. K. G., et al . , Compound heterozygous mutations with novel missense ABCA12 mutation in harlequin ichthyosis., BMJ Case Rep, 2018
ZorgInstituut Nederland, Farmacotherapeutisch kompas (Eigenschappen, bijwerkingen, contra-indicaties, waarschuwingen en voorzorgen), Geraadpleegd 3 nov 2021

Nog geen tweede medicijn geselecteerd.
Druk op ‘geneesmiddelen’ en vervolgens op om een geneesmiddel toe te voegen aan deze kolom.

Wijzigingen

18 november 2021 09:04: Nieuwe evidence-based monografie