Eigenschappen Bron: ZorgInstituut Nederland - Farmacotherapeutisch Kompas

Farmacokinetiek bij kinderen

De volgende kinetische parameters zijn gevonden in een studie bij 8 adolescenten onder steady state condities bij een dosis van gemiddeld 19 mg [Grothe 2000]:

Cmax (ng/ml)	Tmax (h)	t½ (h)	Cl (l/h)
115.6 ± 26.7	4.7 ± 3.7	37.2 ± 5.1	9.6 ± 2.4

 De farmacokinetiek van olanzapine bij adolescenten is vergelijkbaar met de kinetiek bij volwassenen

Label dosisadvies Kinderformularium

Off-label

Toon SmPC tekst Toon SmPC tekst

Beschikbare toedieningsvormen/sterktes

Overige info toediening/beschikbaarheid

Informatie over geneesmiddeltekorten

Doseringen

Agitatie en motorische onrust bij Autisme spectrum stoornis (ASS), manie en psychose

Oraal 12 jaar tot 18 jaar [1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10] [11] Startdosering: 2,5 mg/dag in 1 dosis Onderhoudsdosering: dient opgeleide van het effect en de bijwerkingen langzaam getitreerd te worden (2,5 mg/week) tot max 20 mg/dag in 1 dosis Advies inname/toediening: Bij voorkeur dosis 's avonds innemen. NB: De maximale dosis is 20 mg/dag, omdat bij deze dosering sedatie en extrapiramidale bijwerkingen optreden. Het middel kent echter ook in lagere doseringen al sterke metabole bijwerkingen, waardoor het verder ophogen van de dagdosering zorgvuldig moet worden afgewogen. Olanzapine dient voorgeschreven te worden door een specialist in kinder- en jeugdpsychiatrie. De dosis dient individueel vastgesteld te worden en de laagst mogelijke dosis dient toegepast te worden.

Anorexia Nervosa
Oraal 9 jaar tot 18 jaar [15] [16] [17] 2,5 - 12,5 mg/dosis/dag in 1 dosis Er is slechts beperkt onderzoek verricht naar het gebruik van olanzapine bij kinderen met anorexia nervosa. Olanzapine dient voorgeschreven te worden door een specialist in kinder- en jeugdpsychiatrie. De dosis dient individueel vastgesteld te worden en de laagst mogelijke dosis dient toegepast te worden.

Ingrijpmedicatie bij acute psychotische crises

Intramusculair 12 jaar tot 18 jaar [14] [18] 5 - 10 mg/dosis, éénmalig. Indien nodig na 2 uur herhalen, niet vaker dan 3 maal per 24 uur, niet langer dan 3 dagen achter elkaar. Maximaal 20 mg/dag (oraal plus intramusculair).. Alleen indien orale medicatie wordt geweigerd of niet het gewenste effect heeft. Olanzapine dient voorgeschreven te worden door een specialist in kinder- en jeugdpsychiatrie. De dosis dient individueel vastgesteld te worden en de laagst mogelijke dosis dient toegepast te worden.

Nierfunctiestoornissen bij kinderen > 3 maanden

GFR ≥10 ml/min/1.73m2: aanpassing van de dosering is niet nodig.

GFR <10 ml/min/1.73m2: een algemeen advies kan niet worden gegeven.

Bijwerkingen bij kinderen

De volgende bijwerkingen komen vaker voor bij adolescenten (13-17 jaar) dan bij volwassenen:
Zeer vaak (≥10%); gewichtstoename (7% of meer van het basale lichaamsgewicht), toegenomen eetlust, verhoogde triglyceride spiegels, sedatie, slaperigheid, hypersomnie, lethargie, verhogingen van de levertransaminasen (ALAT/ASAT), afgenomen totaal bilirubine, toegenomen GGT, verhoogde plasma prolactine spiegels. Vaak (≥1% en <10%): verhoogde cholesterol spiegels, droge mond. Daarnaast komen er duizeligheid, obstipatie, orthostatische hypotensie, acathisie, extrapiramidale verschijnselen en verhoogde glucoseconcentraties voor. Verder zijn er ook in de literatuur een aantal gevallen met Maligne Neurolepticasyndroom (MNS) beschreven [Croarkin 2008], ECG-afwijkingen, angst, hoofdpijn, gastro-intestinale bijwerkingen, hypersalivatie, droge ogen en neus [Flank 2014], gevoel van spanning en agitatie [Fekete 2017].

Bijwerkingen algemeen Bron: ZorgInstituut Nederland - Farmacotherapeutisch Kompas

Zeer vaak (> 10%): slaperigheid, orthostatische hypotensie, gewichtstoename en bij de ziekte van Parkinson verergering van Parkinsonsymptomen en hallucinaties. Gewichtstoename ≥ 7% bij 22% na kortetermijnbehandeling en na langdurige blootstelling (ten minste 48 weken) van ≥ 7%, ≥ 15% en ≥ 25% bij respectievelijk 64,4% , 31,7% en 12,3% . Abnormale loop en vallen bij Alzheimer-patiënten. Verhoging van de plasmaprolactinespiegel (bij 30%) met soms gynaecomastie, borstvergroting, galactorroe en seksuele stoornissen (erectiestoornis, verminderd libido).

Vaak (1-10%): eosinofilie, leukopenie, neutropenie, toegenomen eetlust, verhoogde glucosespiegels, verhoogde triglyceriden- en cholesterolspiegels, glucosurie, lichte, voorbijgaande anticholinergische effecten zoals obstipatie en droge mond; duizeligheid, acathisie, parkinsonisme, dyskinesie, asthenie, moeheid, oedeem, koorts. Gewrichtspijn. Voorbijgaande stijging van levertransaminasewaarden. Stijging van de creatinekinasespiegel, verhoogde alkalische fosfatase. hoge γ-glutamyltransferase, hoog urinezuur, (Huid)uitslag. Pneumonie, temperatuurverhoging, lethargie, erytheem, visuele hallucinaties en urine-incontinentie bij Alzheimer-patiënten.

Soms (0,1-1%): overgevoeligheid, ontwikkeling of een verergering van een bestaande diabetes in enkele gevallen geassocieerd met ketoacidose of coma, waaronder enkele met een fatale afloop, convulsies, dystonie, tardieve dyskinesie, dysartrie, bradycardie, QT-verlenging, trombo-embolie (incl. longembolie en diepveneuze trombose), epistaxis, opgezwollen buik, fotosensibilisatie, haaruitval, urine-incontinentie, urineretentie, vertraagde urinelozing. verhoogd totaal bilirubine.

Zelden (0,01-0,1%): trombocytopenie, onderkoeling, neuroleptisch maligne syndroom, ontwenningsverschijnselen, ventriculaire tachycardie/fibrillatie, plotselinge dood, hepatitis, pancreatitis, rabdomyolyse, priapisme.

Verhoogde mortaliteit en cerebrovasculaire bijwerkingen zijn gemeld bij ouderen met dementie. Verder zijn gemeld: neonataal geneesmiddel onttrekkingssyndroom, geneesmiddelenreactie met eosinofilie en systemische symptomen (DRESS).

Na toediening i.m. injectievloeistof: Vaak: irritatie op injectieplaats, bradycardie, tachycardie, hypotensie. Bij de behandeling van een manische episode werd in combinatie met valproïnezuur een incidentie van 4,1% neutropenie gemeld;

Soms: sinuspauze, hypoventilatie.

In combinatie met lithium of valproïnezuur: zeer vaak een toename van tremor, droge mond en een toename van eetlust en gewicht; vaak een spraakstoornis.

Na toediening i.m. suspensie met gereguleerde afgifte: vaak pijn op de injectieplaats, minder vaak andere reacties en zelden abces op de injectieplaats; verder is gemeld: het post-injectie syndroom met symptomen van sedatie, delirium en overdosering.

Meld bijwerkingen bij kinderen altijd bij Lareb

• Bij kinderen worden veel geneesmiddelen off-label gebruikt. Alle ervaringen zijn belangrijk om te melden om zo meer kennis te verzamelen en te delen
• Ook wanneer u niet zeker weet of de bijwerking echt door het geneesmiddel komt

Meld hier

Contra-indicatie algemeen Bron: ZorgInstituut Nederland - Farmacotherapeutisch Kompas

Bij risico van nauwe-kamerhoekglaucoom.

Waarschuwingen en voorzorgen bij kinderen

Samenvatting: In verband met sterke metabole bijwerkingen alleen bij wijze van uitzondering voorschrijven. Bij langdurig gebruik behandeling opvolgen vanwege mogelijke gevolgen op het leervermogen. Patiënt informeren omtrent de toename van het lichaamsgewicht. Nuchtere glucosespiegel en lipiden dienen bepaald te worden. Voorzichtigheid is geboden bij leverfunctiestoornissen, diabetes mellitus, convulsies, beenmergdepressie en bij een afwijkend bloedbeeld. Bij hepatitis behandeling staken. Regelmatige klinische controle van de endocrinologische status wordt aanbevolen.

In verband met sterke metabole bijwerkingen dient olanzapine alleen bij wijze van uitzondering voorgeschreven te worden.

Sedatie met olanzapine dient nauwgezet opgevolgd te worden bij adolescenten omdat er mogelijke gevolgen op het leervermogen zijn. Een wijziging in het tijdstip van toediening kan mogelijk de impact van sedatie op de concentratie van adolescenten verbeteren.

Bij het voorschrijven van olanzapine dienen de patiënt en ouders gewaarschuwd te worden voor de toename in eetlust en lichaamsgewicht. Het is noodzakelijk om het basisgewicht te bepalen en verder te volgen. Er wordt aanbevolen om adviezen te geven omtrent dieet en lichaamsbeweging. Voorzichtigheid is geboden bij (risicofactoren voor) diabetes mellitus, convulsies en beenmergdepressie, en bij een laag aantal leukocyten en/of neutrofielen, hypereosinofilie, myeloproliferatieve ziekten.

Voor en tijdens de behandeling met olanzapine dienen de nuchtere glucosespiegel en lipiden bepaald te worden (b.v. na 1 maand, na 3 maanden en later (half)jaarlijks).

Voorzichtigheid is geboden bij patiënten met leverfunctiestoornissen of bij verhoogde levertransaminasen (ALAT/ASAT). In het geval van verhoogde ALAT en/of ASAT tijdens de behandeling, dient dit periodiek gecontroleerd te worden en een dosisvermindering overwogen te worden. In gevallen waarin hepatitis is gediagnosticeerd dient de behandeling te worden gestaakt.
Het wordt geadviseerd om in het bijzonder patiënten met diabetes en patiënten met risicofactoren voor de ontwikkeling van diabetes mellitus klinisch adequaat te vervolgen waarvoor regelmatige glucosecontrole wordt aanbevolen. Tevens dient er bij dyslipidemische patiënten met risicofactoren voor de ontwikkeling van lipidenstoornissen, lipidenverhogingen klinisch adequaat gereguleerd te worden. Regelmatige controle op extrapiramidale symptomen en andere bewegingsstoornissen wordt ook aanbevolen.

Vanwege de mogelijke effecten van langdurige hyperprolactinemie op groei en seksuele rijping bij adolescenten, moet een regelmatige klinische controle van de endocrinologische status overwogen worden, met inbegrip van metingen van lichaamslengte, gewicht, seksuele rijping, opvolging van menstrueel functioneren en andere mogelijke effecten van prolactine.

Waarschuwingen en voorzorgen algemeen Bron: ZorgInstituut Nederland - Farmacotherapeutisch Kompas

Bij mensen met een gestoorde leverfunctie of verhoogde levertransaminasewaarden, periodiek controleren (ALAT en ASAT). Bij hepatitis de behandeling staken. Het risico van tardieve dyskinesie neemt toe bij langdurige therapie. Bij optreden van de eerste symptomen hiervan de dosering verminderen of de therapie staken. Na stoppen kunnen deze symptomen tijdelijk verergeren of zelfs nog ontstaan. Bij symptomen van neuroleptisch maligne syndroom of bij onverklaarde hoge koorts de toediening staken. Bij staken de dosering bij voorkeur geleidelijk verminderen omdat bij abrupt stoppen zeer zelden acute symptomen (transpiratie, tremor, angst, maag-darmklachten) zijn gemeld. Voorzichtigheid is geboden bij prostaathypertrofie of paralytische ileus en verwante aandoeningen, vanwege de anticholinerge werking en omdat klinische ervaring bij comorbiditeit ontbreekt. Het gebruik wordt niet aanbevolen bij geneesmiddel-geïnduceerde psychose bij de ziekte van Parkinson, omdat werkzaamheid niet is aangetoond en zeer vaak een verergering van Parkinsonsymptomen en hallucinaties is gemeld. Het gebruik wordt evenmin aanbevolen bij aan dementie gerelateerde psychose en/of gedragsstoornissen door meer kans op sterfte en CVA. Bij ouderen boven 65 jaar wordt aangeraden regelmatig de bloeddruk te meten. Bij alle gebruikers is glucose controle aangewezen bij de start van de medicatie, na 12 weken en vervolgens jaarlijks. Bij (risicofactoren voor) diabetes mellitus regelmatig glucose controleren op tekenen van verslechtering evenals regelmatige controle op gewicht, bijvoorbeeld bij de start van de medicatie, na 4, 8 en 12 weken en vervolgens iedere kwartaal. Regelmatige controle op lipiden is aangewezen bij alle gebruikers, bv. bij de start van de medicatie, na 12 weken en vervolgens iedere 5 jaar. Bij (risicofactoren voor) lipidenstoornissen, veranderingen in lipiden reguleren. Voorzichtigheid is geboden bij (risicofactoren voor) convulsies en beenmergdepressie, en bij een laag aantal leukocyten en/of neutrofielen, hypereosinofilie, myeloproliferatieve ziekten. De kans op plotselinge hartdood is verdubbeld vergeleken met patiënten die geen (atypische) antipsychotica gebruiken. Voorzichtigheid is geboden met middelen die het QTc-interval verlengen, vooral bij ouderen, het congenitaal lange QT-tijd syndroom (LQTS), congestief hartfalen, hypertrofie van het hart, hypokaliëmie, hypomagnesiëmie. Roken versnelt de eliminatie van olanzapine. Dit middel kan door pupilverwijding de oogdruk verhogen en een aanval van acuut glaucoom veroorzaken. Niet i.m. toedienen bij instabiele medische condities als acuut myocardinfarct, instabiele angina pectoris, ernstige hypotensie en/of bradycardie, sick-sinussyndroom of na een operatie. I.m. toediening is niet onderzocht bij alcohol- of geneesmiddelenintoxicatie. Met name de eerste twee tot vier uur na i.m. toediening van de injectievloeistof is observatie voor hypotensie aangewezen. Na toediening van de suspensie voor injectie met gereguleerde afgifte is vanwege kans op het postinjectiesyndroom (met tekenen van overdosering) minimaal 3 uur observatie in een gezondheidsinstelling aangewezen; voor verlaten van de gezondheidsinstelling klachten of symptomen van overdosering uitsluiten. Verder moet de patiënt ook de rest van de dag bedacht zijn op symptomen van overdosis en niet auto te rijden of machines bedienen.

Interacties Bron: KNMP/Informatorium Medicamentorum

Olanzapine is substraat voor UGT (hoofdroute), CYP1A2 en CYP2D6.

Relevant:
Afname olanzapine: de concentratie daalt door carbamazepine, lopinavir, rifampicine en ritonavir.

Toename olanzapine: de concentratie stijgt door krachtige CYP1A2-remmers.

Niet relevant: de concentratie daalt door valproïnezuur.

Geen interactie: in de literatuur is onvoldoende onderbouwing voor interactie met oxcarbazepine.

Niet beoordeeld: geactiveerde kool verlaagt de biologische beschikbaarheid bij orale toediening met 50-60%. De innametijdstippen dienen ten minste 2 uur van elkaar gescheiden te zijn.

Het metabolisme van olanzapine kan worden geïnduceerd door roken. Na klinische controle hiervan kan dosisverhoging worden overwogen en na stoppen met roken kan dosisverlaging worden overwogen.

 

Interacties antipsychotica algemeen

Relevant: antipsychotica en centrale dopaminerge middelen (Dopaminerge parkinsonmiddelen en Prolactineremmers) kunnen elkaars werking tegengaan. Combinatie wordt daarom ontraden. Antipsychotica kunnen de werking van dopamine tegengaan. Een uitzondering is clozapine, dit kan in lage doses worden toegepast bij psychose bij een parkinsonpatiënt. Als alternatief kan quetiapine worden gebruikt.

Niet relevant: antipsychotica kunnen de werking van dopamine tegengaan. Andersom zal dopamine de werking van antipsychotica niet tegengaan. Dopamine passeert de bloed-hersenbarrière niet en remt daarom niet het centrale dopaminereceptor-blokkerend effect van antipsychotica.
In theorie kunnen antipsychotica en parasympathicolytische parkinsonmiddelen elkaars werking tegengaan.
Niet beoordeeld: de werking van adrenaline wordt verzwakt door antipsychotica met een α1-blokkerende werking
De sedatieve werking van alcohol en andere centraal-depressieve stoffen kan worden versterkt.

BUTYROFENONDERIVATEN
	Droperidol (Dehydrobenzperidol)	N05AD08
	Haloperidol Haldol	N05AD01
	Pipamperon (als dihydrochloride) Dipiperon	N05AD05

INDOOLDERIVATEN
	Lurasidon Latuda	N05AE05

DIFENYLBUTYLPIPERIDINEDERIVATEN
	Pimozide Orap	N05AG02

DIAZEPINEN, OXAZEPINEN,THIAZEPINEN EN OXEPINEN
	Clozapine Leponex	N05AH02
	Quetiapine Seroquel	N05AH04

LITHIUMZOUTEN
	Lithium Camcolit, Priadel	N05AN01

OVERIGE ANTIPSYCHOTICA
	Aripiprazol Abilify	N05AX12
	Paliperidon Invega	N05AX13
	Risperidon Risperdal	N05AX08

Referenties

1. Croarkin PE, et al, Neuroleptic malignant syndrome associated with atypical antipsychotics in pediatric patients: a review of published cases, J Clin Psychiatry, 2008, 69, 1157-65
2. Castro-Fornieles J, et al, Antipsychotic treatment in child and adolescent first-episode psychosis: a longitudinal naturalistic approach., J Child Adolesc Psychopharmacol., 2008, 18, 327-36
3. Biederman J, et al, Open-label, 8-week trial of olanzapine and risperidone for the treatment of bipolar disorder in preschool-age children., Biol Psychiatry, 2005, 58, 589-94
4. ZorgInstituut Nederland, Farmacotherapeutisch Kompas (Eigenschappen, Contra-Indicaties, Bijwerkingen, Waarschuwingen en Voorzorgen), Geraadpleegd 03 mei 2018
5. Informatorium Medicamentorum, (Interacties), Geraadpleegd 16 aug 2018
6. Dittmann RW, et al, Effectiveness and tolerability of olanzapine in the treatment of adolescents with schizophrenia and related psychotic disorders: results from a large, prospective, open-label study., J Child Adolesc Psychopharmacol., 2008, 18, 54-69
7. Fraguas D, et al, Metabolic and hormonal side effects in children and adolescents treated with second-generation antipsychotics, J Clin Psychiatry, 2008, 69, 1166-75
8. Grothe DR, et al, Olanzapine pharmacokinetics in pediatric and adolescent inpatients with childhood-onset schizophrenia., J Clin Psychopharmacol., 2000, 20, 220-5
9. McClellan J, et al, Treatment of early-onset schizophrenia spectrum disorders (TEOSS): rationale, design, and methods., J Am Acad Child Adolesc Psychiatry., 2007, 46, 969-78
10. McDougle CJ, et al, Atypical antipsychotics in children and adolescents with autistic and other pervasive developmental disorders, J Clin Psychiatry, 2008, 69 Suppl 4:., 15-20
11. Quintana H, et al, An open-label study of olanzapine in children and adolescents with schizophrenia, J Psychiatr Pract., 2007, 13, 86-96
12. Ross RG, et al, A 1-year open-label trial of olanzapine in school-age children with schizophrenia., J Child Adolesc Psychopharmacol., 2003, 13(3), 301-9
13. Sikich L, Double-blind comparison of first- and second-generation antipsychotics in early-onset schizophrenia and schizo-affective disorder: findings from the treatment of early-onset schizophrenia spectrum disorders (TEOSS) study., Am J Psychiatry, 2008, Nov;165(11), 1420-31
14. Tohen M, et al, Olanzapine versus placebo in the treatment of adolescents with bipolar mania, Am J Psychiatry, 2007, 164, 1547-56
15. Flank J et al., The safety of olanzapine in young children: a systematic review and meta-analysis., Drug Saf, 2014 , Oct;37(10), 791-804
16. Eli Lilly Nederland B.V. , SPC Zyprexa (EU/1/96/022/016) 21-3-2017, www.ema.europe.eu
17. Pisano S et al. , Second generation antipsychotics in adolescent anorexia nervosa: a new hypothesis of eligibility criteria., J Child Adolesc Psychopharmacol. , 2014 , Jun;24(5), 293-5
18. Kafantaris V et al, A placebo-controlled pilot study of adjunctive olanzapine for adolescents with anorexia nervosa, J Child Adolesc Psychopharmacol., 2011 , Jun;21(3), 207-12.
19. Leggero C et al. , Low-dose olanzapine monotherapy in girls with anorexia nervosa, restricting subtype: focus on hyperactivity., J Child Adolesc Psychopharmacol., 2010, Apr;20(2), 127-33
20. Kenniscentrum Kind,- en Jeugdpsychiatrie , Ingrijpmedicatie protocol 2016. , https://www.kenniscentrum-kjp.nl/professionals/medicatie-bijwerkingen/

Wijzigingen

• 14 mei 2018 18:02: De beschikbare wetenschappelijke literatuur over de toepassing van olanzapine bij kinderen is opnieuw beoordeeld in samenwerking met de geneesmiddelcommissie van het Kenniscentrum Kind,- en Jeugdpsychiatrie. Dit heeft geleid tot de toevoeging van de indicaties 'anorexia nervosa' en ' ingrijpmedicatie bij acute psychotische crises'. Daarnaast zijn er bijwerkingen bij kinderen toegevoegd.